Nhiều lợi ích từ các FTA bị bỏ lỡ

Theo TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO thuộc VCCI, với 10 hiệp định thương mại tự do (FTA) trước đây, chỉ riêng lĩnh vực thương mại hàng hóa, tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan trung bình chỉ khoảng 30 - 35%.

* Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EU) đang tập trung hoàn thành nội dung Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) vào cuối tháng 3/2018. Bà nói gì về việc nhiều doanh nghiệp kỳ vọng những rào cản thương mại sẽ được giảm bớt trong lộ trình thực thi hiệp định này?

- EVFTA không chỉ bao gồm những cam kết liên quan đến cắt giảm, loại bỏ thuế quan mà còn có một loạt cam kết về dòng chảy hàng hóa từ bên này sang bên kia. EVFTA liên quan đến hải quan, liên quan đến Hiệp định Các rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT), Hiệp định Về áp dụng các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cùng một loạt giấy phép nhập khẩu và những nội dung khác có ảnh hưởng trực tiếp đến việc lưu thông hàng hóa.

Những quy định ấy đang đi theo hướng thuận lợi, thông thoáng và thống nhất để tạo ra nền thương mại có thể dự báo trước. Khi Việt Nam thực hiện các cam kết của EVFTA, những vấn đề về thủ tục, quy định liên quan đến luân chuyển hàng hóa sẽ thuận lợi hơn.

* Có khác biệt nào giữa EVFTA với các FTA mà Việt Nam đã ký?

- Cần lưu ý, trong thời gian EVFTA chưa có hiệu lực, một số sản phẩm của Việt Nam được hưởng thuế suất ưu đãi từ EU thông qua cơ chế JSP (hệ thống thuế quan phổ cập). Ưu đãi này của EU là đơn phương, không có tính bền vững, EU thường xem xét lại sau mỗi năm hay một vài năm. Sẽ không được hưởng lợi từ các ưu đãi này khi EU xem xét lại sau một năm hoặc một vài năm mà nhận thấy doanh nghiệp Việt Nam đã có khả năng cạnh tranh.

Nhưng với EVFTA, các cam kết mang tính bền vững, các ưu đãi không dừng ở thời gian nhất định. Tuy nhiên, việc tận dụng cơ hội này là không dễ, nó có điều kiện về quy tắc xuất xứ hàng hóa. Điều cần lưu ý nữa là đối với nhiều mặt hàng, đặc biệt như dệt may hay nông sản, EVFTA có những quy định riêng về nhập khẩu.

TS. Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO thuộc VCCI

EU có những quy định riêng về hàng dệt may, như quy định tiêu chuẩn chất lượng, thậm chí là những tiêu chuẩn đơn giản như cách thức đóng gói, cách thức ghi nhãn mác. Hay với nông sản là một loạt tiêu chuẩn rất chặt chẽ về an toàn vệ sinh. Những quy định cụ thể này không nằm trong EVFTA.

Vì thế hàng hóa của Việt Nam có thể vượt qua được hàng rào thuế quan nhưng chưa chắc vượt qua được hàng rào về kỹ thuật nếu không chuẩn bị tốt. Trong khi đó, EU là một thị trường nổi tiếng yêu cầu cao để đảm bảo sức khỏe cũng như yếu tố an toàn khác cho người sử dụng.

* Như bà nói thì các điều kiện về hàng hóa đã mở rất rộng, vấn đề còn lại là gì?

- Đến bây giờ, nhiều doanh nghiệp vẫn rất lúng túng, chưa biết làm thế nào để tận dụng được các cơ hội từ các FTA. Việt Nam đã thực thi 10 FTA, nhưng chỉ xét riêng trong lĩnh vực thương mại hàng hóa, tỷ lệ tận dụng được các ưu đãi thuế quan trung bình chỉ khoảng 30 - 35%. Vấn đề cho thấy, một phần rất lớn lợi ích đang bị bỏ lỡ.

* Hưởng phần lợi ích lớn hơn đó là điều mà doanh nghiệp mong muốn, nhưng bằng cách nào, thưa bà?

- Tôi nghĩ, các doanh nghiệp không còn cách nào khác là phải chủ động tìm hiểu đâu là cơ hội thuế quan và những cơ hội khác, để có những hành động cụ thể, đáp ứng được những điều kiện của các FTA. Chẳng hạn, để được hưởng ưu đãi thuế quan, doanh nghệp phải chú ý đến quy tắc xuất xứ hàng hóa.

Muốn hưởng lợi nhiều hơn, doanh nghiệp phải thay đổi nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, tìm kiếm khách hàng phù hợp với các quy định của các FTA. Điều này, không chỉ là phải hiểu biết về các hiệp định, nó đòi hỏi doanh nghiệp phải có sự hiểu biết sâu sắc về thị trường xuất khẩu để từ đó có những thay đổi phù hợp.

* Cảm ơn bà!