Chính phủ ban hành quy định mới về thiết kế và giám sát an toàn đối với nhà máy điện hạt nhân

Nghị định gồm 9 chương, 74 điều, quy định toàn diện về yêu cầu an toàn - an ninh, địa điểm, thiết kế, xây dựng, vận hành và chấm dứt hoạt động của các công trình hạt nhân, bảo đảm tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Nghị định đặt ra các yêu cầu thiết kế nhằm bảo đảm an toàn tuyệt đối trong toàn bộ vòng đời công trình. Trước hết, thiết kế phải bảo đảm thực hiện đầy đủ ba chức năng an toàn cơ bản: kiểm soát phản ứng dây chuyền, tản nhiệt từ vùng hoạt và khu vực lưu giữ nhiên liệu, và ngăn ngừa phát tán phóng xạ ra môi trường.

Việc thiết kế phải áp dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để nhận diện các hạng mục quan trọng về an toàn, bảo đảm các chức năng vận hành ổn định với độ tin cậy cao trong suốt tuổi thọ nhà máy. Với nhà máy điện hạt nhân, yêu cầu phân tích an toàn bao gồm cả phân tích tất định và phân tích xác suất nhằm ngăn ngừa sự cố và giảm thiểu hậu quả nếu xảy ra. Đối với lò phản ứng nghiên cứu, phân tích an toàn theo cấp độ được áp dụng tùy theo đặc tính và quy mô.

Thiết kế công trình hạt nhân cũng phải bảo đảm khả năng kiểm soát phát thải phóng xạ, giới hạn chất thải dưới ngưỡng cho phép, đồng thời tính đến kinh nghiệm quốc tế, bài học từ các công trình đã xây dựng và vận hành. Ngoài ra, phương án chấm dứt hoạt động bao gồm tháo dỡ, xử lý chất thải và phục hồi môi trường phải được xem xét ngay từ giai đoạn thiết kế.

Nghị định nhấn mạnh nguyên tắc tạo điều kiện thuận lợi cho công tác thanh sát hạt nhân, bảo đảm tính minh bạch và giám sát chặt chẽ trong toàn bộ quá trình xây dựng và vận hành.

Về an toàn bức xạ và an toàn hạt nhân, Nghị định yêu cầu áp dụng nguyên tắc bảo vệ theo chiều sâu, kết hợp hài hòa giữa tính năng an toàn thụ động và chủ động, tăng cường dự phòng, độc lập và đa dạng hệ thống để ngăn ngừa sai hỏng đồng thời. Các thiết kế phải tính đến khả năng tự bảo vệ, phục hồi sau sự cố và tạo điều kiện thuận lợi cho hiệu chuẩn, thử nghiệm, bảo trì và kiểm tra.

Các nguy cơ từ cả bên trong và bên ngoài nhà máy - bao gồm thiên tai, tác động của con người hoặc các sự cố kỹ thuật phải được đánh giá đầy đủ trong thiết kế.

Về an ninh hạt nhân, hệ thống bảo vệ thực thể phải được thiết kế theo mô hình nhiều lớp, bảo đảm kiểm soát việc tiếp cận, phát hiện - trì hoãn - ứng phó kịp thời các hành vi xâm nhập hoặc phá hoại. Hệ thống điều khiển, thiết bị kỹ thuật số và dữ liệu phải được bảo vệ trước nguy cơ tấn công mạng. Mọi biện pháp an toàn và an ninh phải được tích hợp chặt chẽ nhưng vẫn bảo đảm độc lập, tránh tác động bất lợi lẫn nhau.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ được giao quy định chi tiết về các yêu cầu an toàn đối với thiết kế và hệ thống bảo vệ thực thể.

Nghị định quy định nguyên tắc giám sát an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân và an ninh hạt nhân theo hướng độc lập - khách quan - minh bạch, nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời mọi nguy cơ mất an toàn. Hoạt động giám sát không được làm ảnh hưởng đến vận hành bình thường của nhà máy và được thực hiện dựa trên phương pháp tiếp cận theo cấp độ, tùy theo rủi ro của từng hạng mục và giai đoạn vận hành.

Các hình thức giám sát bao gồm: Giám sát trực tiếp tại hiện trường; Kiểm tra hồ sơ và tài liệu; Giám sát trực tuyến. Cơ quan an toàn bức xạ và hạt nhân quốc gia có trách nhiệm thiết lập văn phòng giám sát tại cơ sở trong các giai đoạn xây dựng, vận hành thử, vận hành chính thức và chấm dứt hoạt động; đồng thời xây dựng chương trình giám sát chi tiết.

Nghị định 316/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ 1/1/2026, tạo nền tảng pháp lý đầy đủ cho việc triển khai các dự án điện hạt nhân và lò phản ứng nghiên cứu tại Việt Nam theo định hướng an toàn, hiện đại và bền vững.

Nếu anh/chị muốn tôi rút gọn thành bản tin ngắn, bản phân tích theo từng nhóm quy định, hoặc trình bày theo dạng infographic nội dung chính, tôi có thể thực hiện ngay.