Bếp mẹ ngày Tết

Tháng Chạp về nhanh như một cái chớp mắt. Cô bạn đồng nghiệp trong công ty, mắt nhìn xa xăm, hai tay chống cằm trong giờ nghỉ trưa buột miệng: “Thời gian trôi nhanh quá! Mới Tết đó, nay lại Tết nữa rồi”. Cô bạn nói làm mọi người cùng phòng chuyển chủ đề sang chuyện Tết.

Nhớ mới hôm nào còn ra Giêng, ăn Tết xong, lục tục sắp xếp quần áo, chất đồ đạc vào vali để bắt xe lên thành phố, đi làm trở lại. Vậy mà giờ chuẩn bị gói ghém đồ đạc lại về quê. Tết với những người con xa quê luôn là khoảng thời gian đợi chờ nhất. Hồi còn là sinh viên, mỗi bận tháng Chạp sang, ngày nào tôi cũng phải xem lịch đếm ngược ngày về quê. Sau này đi làm, thời gian nghỉ ít hơn, vì thế Tết lại càng thêm háo hức. Hôm tôi điện thoại cho mẹ bảo, tận hăm tám âm lịch mới được nghỉ, mẹ bảo rằng lâu quá. Không nói ra nhưng mẹ rất mong tôi về nhà sớm, dù chỉ sớm hơn nửa ngày, mẹ mừng lắm. 

Những năm về sớm, tôi thường chở mẹ đi chợ Tết. Dọc đường, mẹ ghé sát vào tai tôi dặn đi, dặn lại: “Nhớ lát đến chợ, nhắc mẹ mua nguyên liệu làm mứt. Đừng quên đấy!”. Với mẹ, Tết là phải có mứt. Không có mứt thì coi như Tết đã giảm đi một nửa niềm vui. Thường thì mẹ sẽ tận dụng nguyên liệu có sẵn trong nhà để làm mứt: Cà rốt, bí đao, gừng, dừa... Nhưng có năm, thời tiết không chiều lòng người, rau, củ, quả hư hại, chẳng có lấy một củ để mà ăn, nói gì đến việc làm mứt, đành phải mua ngoài chợ. Mứt tận dụng nguyên liệu vườn nhà thì quá tuyệt rồi. Chẳng phải lo lắng về an toàn thực phẩm như thuốc trừ sâu hay chất bảo quản.  

Tháng Chạp. Mẹ vẫn còn bận rộn vụ cấy Đông - Xuân. Có năm, chị em tôi về sớm còn đỡ đần chút ít. Có năm, bận việc, học hành về muộn hơn thì coi như một mình mẹ phải “bơi” giữa cánh đồng. Ai làm nông thì đều hiểu rõ, vụ cấy và gặt là hai vụ mệt nhất. Còng lưng giữa ruộng cả ngày với tiết trời căm căm rét tháng Chạp. Lúc bước chân lên khỏi ruộng là muốn rụng rời chân tay. Hồi đó, không cần phải bố mẹ nhắc, trong lòng tôi lúc nào cũng thôi thúc là mình phải học thật giỏi để sau này không còn phải đi cấy nữa. Vậy mà công việc ấy, mẹ gắn bó mấy chục năm trời.

Link bài viết

Buổi tối cơm nước xong xuôi, mẹ lao vào gian bếp để làm mứt. Tính mẹ cẩn thận, cầu toàn. Mẹ muốn mọi thứ phải hoàn hảo nhất. Không được điểm 10 cũng phải được 8-9. Mẹ chọn nguyên liệu kỹ lưỡng lắm. Ví như củ cà rốt, nhất định phải là loại cà rốt củ vừa, đầu không được quá bạnh và phải suôn. Bí đao có một chút đốm đen, mẹ loại bỏ ra ngoài. Những quả dừa non và quá già, mẹ cũng loại bỏ ra một bên, chọn dừa già vừa phải. Mẹ nói mứt dừa như thế mới ngon, vừa có độ ngọt tự nhiên và độ mềm. Nhiều lúc ở chợ chỉ vì chọn nguyên liệu mà mất nguyên cả buổi. Xưa nóng tính, sốt ruột vì phải đợi lâu, tôi có làu bàu với mẹ: “Mẹ cứ vẽ chuyện, loại nào mà chẳng được”. Mẹ bỏ ngoài tai, tiếp tục chọn nguyên liệu. Sau này ngẫm lại, tôi biết bản thân mình ẩu tả. Mẹ làm là cho chị em tôi, miếng ăn ngon nhất, mẹ cũng muốn là con cái được thưởng thức đầu tiên. Rồi mẹ trở thành khách quen của những cô bán cà rốt, bí đao, gừng, dừa... Ai cũng biết tính mẹ, lựa sẵn cho mẹ những thứ mẹ cần. Mỗi lần sau Tết, mẹ vẫn để dành cho họ, mỗi người một ít mứt, gọi là quà đầu năm.

Hồi xưa vẫn chưa có bếp ga hay bếp điện như bây giờ. Mẹ lụi cụi với củi, rơm rạ, với ánh sáng leo lét. Thật lạ, dường như việc làm mứt hay nấu ăn của mẹ đã thành kỹ năng. Mọi thao tác mẹ làm không lệch lấy một li. Mẹ nhóm bếp, thái cà rốt, thái bí đao, nạo dừa rồi ướp đường, bắc lên bếp và sên mứt. Trong nhập nhoàng ánh sáng mờ mờ của đèn dầu và lửa, tôi thấy mẹ ngời lên với khuôn mặt hiền hậu, những nếp nhăn sao yêu thương quá đỗi. Mỗi một năm, nếp nhăn ấy lại càng nhiều và rõ nét hơn. Lấm tấm những giọt mồ hôi lăn trên trán, tràn xuống má. Mái tóc hoa tiêu xõa đôi lọn. Tay mẹ cứ thoăn thoắt, làm hết mẻ này tới mẻ khác. Tôi ngồi bên mẹ, cốt chỉ nhìn mẹ nấu, hạnh phúc khi được mẹ sai một vài việc lặt vặt rồi là người đầu tiên được nếm thử. “Con ăn có thấy vừa chưa?”, “Có bị ngọt quá không?”, “Nhạt quá không, để mẹ nêm nếm thêm”. Mọi thứ quá hoàn hảo. 

Những câu chuyện từ ngày xưa mẹ kể với chị em tôi. Mẹ nói Tết ngày xưa làm gì có kẹo bánh, mứt mà ăn. Tết chẳng khác ngày thường là bao. Vậy nên, mẹ muốn chị em phải trân trọng đồ ăn, bánh kẹo. Trong trí tưởng tượng của tôi, Tết mà không có thịt thà, kẹo mứt thì chán vô cùng. Lúc đó, tôi thương mẹ vô cùng, thương tuổi thơ và năm tháng khổ cực mà mẹ đã trải qua.

Mỗi lần nhắc đến Tết lại thèm ơi là thèm cái không khí mấy chị em quây quần bên mẹ, bên gian bếp nhỏ yêu thương. Với tôi, Tết bắt đầu từ gian bếp của mẹ. Những hương, những vị cứ thế quẩn quanh, lẩn quất tạo nên một mùi nhớ đặc biệt... mùi hương bếp Tết!