Trình Quốc hội đề xuất chấm dứt hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện

Tại phiên trình bày Tờ trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, đề xuất này được xây dựng trên cơ sở quán triệt chủ trương lớn của Đảng về tiếp tục đổi mới, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động. Theo đó, hệ thống chính quyền địa phương sẽ được tổ chức theo mô hình hai cấp: cấp tỉnh và cấp xã, chấm dứt hoạt động của cấp huyện như hiện hành.

Dự thảo Nghị quyết sửa đổi Điều 110 của Hiến pháp đưa ra nguyên tắc về cơ cấu hệ thống đơn vị hành chính, theo đó, Việt Nam sẽ có các đơn vị hành chính bao gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; các đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh, thành phố và các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập. Việc xác định cụ thể từng loại đơn vị hành chính cấp dưới cũng như trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, sáp nhập, chia tách hoặc điều chỉnh địa giới hành chính sẽ do Quốc hội quy định bằng luật.

Theo quy định hiện hành tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương, cấp huyện gồm: huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương. Trên cả nước hiện có 696 đơn vị hành chính cấp huyện. Khi cấp hành chính này được chấm dứt, toàn bộ cơ cấu tổ chức và biên chế tương ứng sẽ được điều chỉnh, chuyển giao nhiệm vụ về hai cấp còn lại là xã và tỉnh.

Phương án do Ban Chỉ đạo Trung ương về sắp xếp đơn vị hành chính đề xuất cho thấy 100% biên chế hiện tại của cấp huyện sẽ được phân bổ lại cho cấp xã. Đồng thời, các địa phương sẽ có quyền chủ động trong việc điều động, tăng cường cán bộ, công chức, viên chức từ cấp tỉnh xuống cấp xã để bảo đảm nguồn lực và hiệu quả quản lý.

Trong giai đoạn đầu triển khai, Ban Chỉ đạo yêu cầu duy trì tổng số biên chế hiện có ở cả hai cấp xã và huyện, đồng thời tổ chức rà soát, tinh giản biên chế gắn với cơ cấu lại đội ngũ và nâng cao chất lượng thực thi công vụ trong thời hạn 5 năm. Dự kiến, mỗi đơn vị hành chính cấp xã sẽ có trung bình khoảng 32 cán bộ, không bao gồm lực lượng thuộc các tổ chức Đảng, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

Trước đó, Trung ương cũng đã thống nhất phương án tinh gọn bộ máy Tòa án nhân dân (TAND) và Viện kiểm sát nhân dân (VKSND), với định hướng tổ chức theo ba cấp: TAND và VKSND tối cao, cấp tỉnh và cấp khu vực. Theo đó, TAND, VKSND cấp huyện và cấp cao sẽ chấm dứt hoạt động, đồng bộ với việc sắp xếp lại tổ chức đảng tương ứng, chấm dứt hoạt động của các Đảng bộ cấp huyện.

Về mặt tổ chức chính trị - xã hội, dự thảo tiếp tục khẳng định và nâng cao vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Mặt trận được xác định là trung tâm của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và được trao quyền trình dự án luật, pháp lệnh, góp phần cụ thể hóa vai trò giám sát và phản biện xã hội. Đồng thời, dự thảo quy định Công đoàn là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và người lao động, trực thuộc sự lãnh đạo của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, giữ vai trò đại diện chính thức của người lao động trong các quan hệ lao động trong và ngoài nước.

Dự kiến, Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Dự thảo cũng bao gồm điều khoản chuyển tiếp, quy định rõ việc chỉ định các chức danh thuộc Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, cùng các trưởng, phó đoàn đại biểu Quốc hội khi sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã trong năm 2025. Đồng thời, sẽ thực hiện kiện toàn bộ máy tổ chức phù hợp với việc không còn cấp huyện trong hệ thống hành chính.

Quốc hội sẽ tổ chức hai phiên thảo luận tại hội trường về dự thảo sửa đổi Hiến pháp vào các ngày 14/5 và 16/6, trước khi tiến hành biểu quyết thông qua vào ngày 24/6 tới.