Kể từ khi vượt qua đồng bảng Anh để giành lấy vị thế đồng tiền số một toàn cầu vào 80 năm trước, đặc biệt sau khi trở thành đồng tiền thanh toán chủ chốt cho các hợp đồng dầu mỏ trên toàn cầu, USD đã trở thành "vũ khí sát thương" mạnh nhất của Chính phủ Mỹ trên bàn cờ chính trị và kinh tế thế giới. Nhờ đó, khoảng 60% trong số 12.800 tỷ USD dự trữ tiền tệ toàn cầu được giữ dưới dạng USD.
Thách thức đồng USD
Tuy nhiên, vị thế của đồng USD không ngừng đối mặt với các thách thức trong nhiều năm trở lại đây, khi mà nhiều quốc gia muốn giảm sự phụ thuộc quá lớn vào đồng tiền số một thế giới này. Gần đây nhất, để chống lại những đòn trừng phạt từ các nước phương Tây cũng như bảo vệ đồng nội tệ, nước Nga đã cảnh báo các quốc gia "không thân thiện" sẽ phải thanh toán khí đốt nhập khẩu từ Nga bằng đồng rúp, thay vì đôla Mỹ hay euro.
 |
Sau yêu cầu thanh toán khí đốt bằng rúp, đồng tiền này đã mạnh trở lại |
Hiện các nước châu Âu nhập khẩu 40% tổng lượng khí đốt sử dụng từ Nga, mỗi ngày thanh toán tới 800 triệu USD, do đó lời tuyên bố của Nga không chỉ giúp đồng rúp nhanh chóng phục hồi mà còn trở thành mối đe dọa với các nước phương Tây. Đây cũng là một phần của cuộc chiến lâu dài hơn mà Nga đang tiến hành chống lại USD - đồng tiền vẫn thống trị việc mua bán dầu khí.
Gần đây, Phó tổng giám đốc Điều hành thứ nhất Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Gita Gopinath cho rằng, các biện pháp trừng phạt về tài chính nhằm vào Nga có thể từng bước làm giảm vai trò chủ đạo của đồng USD và có thể khiến hệ thống tiền tệ quốc tế trở nên rời rạc hơn. Dù vẫn tin rằng USD là đồng tiền lớn của toàn cầu, nhưng bà cho rằng một số nước đang thương lượng lại về đồng tiền được sử dụng trong thanh toán thương mại, từ đó sẽ làm đa dạng hóa tài sản dự trữ của ngân hàng trung ương các nước.
Đồng nhân dân tệ tìm kiếm cơ hội "lên ngôi"
Không chỉ Nga, cả Trung Quốc và một vài quốc gia Trung Đông cũng đang tìm cách tách khỏi đồng đôla Mỹ. Vào năm 2019, Nga và Trung Quốc đã đồng ý thanh toán giao dịch thương mại song phương bằng loại nội tệ tương ứng.
Trung Quốc muốn tận dụng cơ hội để xác lập vai trò lớn hơn cho đồng CNY. Từ nhiều năm qua, nước này đã cố gắng thúc đẩy CNY, nhưng chỉ có 3% giao dịch toàn cầu được thực hiện bằng đồng tiền này trong khi 40% là đồng USD. Dù vậy, theo báo cáo của IMF, tỷ trọng USD trong dự trữ quốc tế đã giảm mạnh trong hai thập kỷ qua. Kể từ đó, 1/4 lượng dự trữ được chuyển từ USD sang CNY và 3/4 còn lại chuyển sang tiền tệ của các nước khác.
Theo báo cáo của IMF, tỷ trọng USD trong dự trữ quốc tế đã giảm mạnh trong hai thập kỷ qua. Kể từ đó, 1/4 lượng dự trữ được chuyển từ USD sang CNY và 3/4 còn lại chuyển sang tiền tệ của các nước khác.
Nhân dân tệ của Trung Quốc đã được chào đón như một ứng cử viên đồng tiền dự trữ thế giới, ngang với đôla Mỹ và vượt qua đồng euro, yên và bảng Anh, nhất là sau khi được IMF đưa nó vào rổ tiền tệ quốc tế. Hiện có đến 125 quốc gia xem Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất. Thương mại của Trung Quốc đạt giá trị khoảng 6.000 tỷ USD trong năm 2021. Nếu Trung Quốc và các đối tác thương mại đồng ý sử dụng các loại nội tệ tương ứng của họ cho các giao dịch song phương, nhu cầu đối với đồng CNY sẽ rất lớn. Điều này sẽ thúc đẩy CNY trở thành đồng tiền dự trữ quan trọng của thế giới.
Từ năm 2019 đã có 70 ngân hàng trung ương trên thế giới nắm giữ đồng CNY trong danh mục dự trữ ngoại hối, trong đó riêng Nga đã nắm giữ 1/4. Con số đó chắc chắn sẽ tăng lên khi nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục phát triển. Việc các nước tăng nắm giữ CNY còn dựa trên mối lo ngại rằng họ có thể là mục tiêu tiếp theo của các lệnh trừng phạt của Mỹ, do đó nên tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào USD càng sớm càng tốt.
Gần đây nhất, Saudi Arabia được cho là đang hoàn tất thỏa thuận với Trung Quốc để thanh toán các giao dịch dầu mỏ bằng CNY. Nếu có thể thay thế đồng USD bằng đồng CNY ở vai trò đồng tiền dự trữ, Trung Quốc sẽ có cơ hội lớn hơn để thay thế Mỹ trở thành siêu cường toàn cầu, dù không phải là điều dễ dàng.
