TPP - Đá tảng trên vai những ông già

Chính phủ Hoa Kỳ và Nhật Bản muốn nó. Các tập đoàn lớn như Mitsubishi và Toyota hậu thuẫn nó. Nhưng nông dân Nhật Bản thì cự tuyệt nó.

Đọc E-paper

"Nó” chính là Thỏa thuận Tự do thương mại xuyên Thái Bình Dương (TPP) và Nhật Bản không thể tham gia hiệp ước này vì đối mặt với sự phản đối gay gắt từ phía nông dân trong nước. Bởi vì, hiện nay, nông dân Nhật đang được hưởng lợi từ thuế quan đối với gạo nhập khẩu là 4,35USD cho mỗi ký lô.

Theo Thỏa thuận TPP, hàng rào thuế suất sẽ biến mất nên nông dân Nhật lo ngại thị trường Nhật sẽ tràn ngập các sản phẩm từ Mỹ, New Zealand, Úc và Canada. Lấy lý do đảm bảo an ninh lương thực và các lý do văn hóa, Nhật Bản bảo hộ ngành nông nghiệp với mức thuế nặng đối với các mặt hàng lương thực nhập khẩu như ngũ cốc. Gạo bị đánh thuế nhập khẩu là 800% và lúa mì là 250%!

Số lượng nông dân Nhật Bản vào khoảng 2,5 triệu người. Con số này được xem là khá nhiều cho một quốc gia không phải là xuất khẩu nông nghiệp. Đóng góp 5,9 ngàn tỷ USD của nông nghiệp cho GDP Nhật cũng rất nhỏ. Tuy nhiên, nông dân Nhật hiện nay đang nắm trong tay “sức mạnh không cân xứng” trong hệ thống chính trị Nhật Bản để gây sức ép với các chính sách.

Theo ông Risaburo Nezu, Viện Nghiên cứu Fujitsu, sức mạnh đằng sau những người nông dân là hợp tác xã nông nghiệp được gọi là JA. JA chi phối ngành kinh doanh ngô và gạo, và điều hành một ngân hàng giữ 532 tỷ USD. Hợp tác xã có khoảng 10 triệu thành viên, chiếm khoảng 8% dân số của Nhật Bản.JA Group trước nay vẫn giữ quan điểm hiệp định thương mại tự do sẽ “giết chết” nông nghiệp trong nước.

Theo tính toán của Viện Nghiên cứu Norinchukin, thuế nhập khẩu hiện nay dựng lên hàng rào trị giá 48 tỷ USD trong nền sản xuất nông nghiệp Nhật Bản. Một khi sản phẩm nông nghiệp của Úc, Mỹ và New Zealand dễ dàng vào Nhật Bản, thì hơn 25% sản lượng lúa gạo địa phương sẽ không có cơ hội tồn tại. Nếu hàng rào thuế quan biến mất, 99% của lúa mì, đường và sản xuất thịt bò của Nhật Bản sẽ không còn khả năng cạnh tranh. Nếu Nhật Bản cắt giảm thuế nhập khẩu thức ăn cho tất cả nông dân nước ngoài, mức phụ thuộc vào các sản phẩm nông nghiệp từ nước ngoài sẽ tăng lên 90% từ mức 60% hiện nay.

Đảng Dân chủ Tự do (LDP) nắm quyền tại Nhật Bản trong gần 55 năm qua tạo nên tam giác sắt “JA, LDP và Bộ Nông nghiệp”. LDP thông qua ảnh hưởng với JA đã nhận ảnh hưởng khá lớn từ khu vực nông thôn trong các cuộc bầu cử. Theo phân tích của GS. Masayoshi Honma, Đại học Tokyo, yêu cầu Nhật Bản mở cửa thị trường nông nghiệp là vấn đề “vô cùng khó khăn, bởi vì JA, các quan chức, nông dân và chính trị gia muốn duy trì quyền lực của họ trên hết”.

Vì thế, mở cửa thị trường nông nghiệp đã được bàn thảo nhiều năm, song chính sách nông nghiệp của Nhật Bản đã thực hiện cho đến nay chỉ đơn giản là bảo vệ nông dân, và điều đó đã làm suy yếu khả năng cạnh tranh của nông sản Nhật. Theo nghiên cứu của Công ty Marubeni, nếu các công ty nông nghiệp lớn của Nhật hợp nhất các cánh đồng lúa, thì chi phí để sản xuất một túi lương thực 60kg sẽ giảm 30%. “Tuy nhiên, tính toán như vậy là vô nghĩa.

Các chính trị gia Nhật Bản đã thúc đẩy cho TPP không hiểu nông nghiệp. Còn các nông dân Nhật thì già nua và rất bảo thủ”, phân tích của Marubeni bình luận. Và vì thế, dù đã có 8 quốc gia nữa tham gia TPP thì Nhật vẫn đứng ngoài.