Thế giới của những người già

Tương lai nào cho một thế giới đang già đi? Câu trả lời không quá bi quan.

Đọc E-paper

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa công bố một nghiên cứu cho thấy xu hướng lão hóa dân số sẽ là "vật cản đường" đối với tiềm năng phát triển của các nền kinh tế tiên tiến. Dân số già tăng có nghĩa là lực lượng lao động bị thu hẹp và GDP tiềm năng giảm, khiến tiêu chuẩn sống xuống thấp hơn. Hiện tượng tăng trưởng giảm không chỉ xảy ra ở một số nền kinh tế tiên tiến mà còn lan rộng đến các nền kinh tế mới nổi, như Trung Quốc - nơi độ tuổi dân số trung bình đang tăng.

Theo IMF, đối với những nền kinh tế tiên tiến, tăng trưởng kinh tế tiềm năng đạt khoảng 2% thời kỳ trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, nhưng sau đó đã giảm xuống chỉ còn 1,3% trong những năm khủng hoảng và ước dừng ở mức 1,6% trong những năm còn lại của thập niên này.

Thực trạng này mang đến những thách thức mới cho các chính phủ do triển vọng tăng trưởng giảm sẽ gây khó trong việc cắt giảm tỷ nệ nợ công và tư tại các nền kinh tế tiên tiến và tạo ra những thách thức lớn hơn trong việc tái xây dựng vùng đệm tài chính đối với các nền kinh tế thị trường mới nổi. Trong khi đó, lực lượng dân số tham gia thị trường lao động tăng còn chậm hơn, một phần do số người đã nghỉ hưu hoặc sắp nghỉ hưu nhiều hơn số người mới tham gia vào thị trường lao động.

Tương lai nào cho các nền kinh tế có dân số già nhất thế giới? Khi các chuyên gia cố gắng trả lời câu hỏi này, họ thường nhìn vào Nhật Bản, một quốc gia có hồ sơ nhân khẩu học biến động mạnh trong những năm đầu thập niên 1990 theo hướng già đi. Bộ Nội vụ Nhật Bản công bố, tính đến ngày 15/9/2015, Nhật Bản có khoảng 10 triệu người trên 80 tuổi.

Như vậy có nghĩa là cứ 10 phụ nữ Nhật thì có 1 người trên tuổi 80. Số lượng người trên 80 tuổi chiếm 7,9% dân số. Cùng với đó, tăng tưởng kinh tế nước này giảm, giảm phát kéo dài và vốn đầu tư bị san bằng, lãi suất danh nghĩa vẫn cực kỳ thấp trong một thời gian dài. Tuy nhiên, hiện tượng này còn phụ thuộc nhiều vào các sự kiện bên ngoài Nhật Bản.

Tại thời điểm một số lượng lớn người dân Nhật Bản bắt đầu nghỉ hưu, thì phần còn lại của thế giới tràn ngập lao động giá rẻ. Hàng trăm triệu người lao động ở Trung Quốc và các nước Đông Âu đã được bổ sung vào nền kinh tế toàn cầu. Xu hướng này cho phép tiền lương thực tế giảm.

Theo Financial Times, trong ba thập kỷ tới, dân số của nhiều nền kinh tế tiên tiến sẽ già đi, cũng giống như của Nhật Bản trong những năm 1990. Chẳng hạn, theo số liệu từ Cục Điều tra dân số của Mỹ, số nước có dân số già chiếm trên 20% tổng dân số đã tăng lên 10 nước, và đang có thêm nhiều nước khác cũng đang sắp phải gia nhập danh sách này. Nhưng câu chuyện diễn ra ở Nhật Bản sẽ không lặp lại. Tại Nhật Bản, lạm phát đã giảm khi dân số già bị loại khỏi lực lượng lao động toàn cầu và đã được thay thế bằng lao động ở khu vực khác. Nhưng khi các nước có dân số già ngày một nhiều, sẽ không có chỗ cho sự dịch chuyển lao động này. Y tế là một trường hợp.

Người già ngày một tăng sẽ đòi hỏi dịch vụ y tế nhiều hơn. Đáp ứng nhu cầu này khiến nhu cầu lao động tăng và  gia tăng mức lương thực như tại Nhật Bản hiện nay. Lãi suất thực, giảm ở Nhật Bản khi dân số trở nên già nua, có khả năng tăng trong một thế giới đang già đi. Xu hướng này xuất hiện do có sự cân bằng giữa tiết kiệm và đầu tư.

Khan hiếm lao động sẽ buộc các công ty phải tăng tỷ lệ đầu tư cho máy móc và công nghệ. Kể từ Nhật Bản đạt đỉnh điểm nhân khẩu học, nền kinh tế này đã phải chịu đựng vô số những tin tức kinh tế xấu. Nhưng trong tương lai, không phải tất cả đều khó khăn. Năng suất sẽ tăng lên cho phép tiền lương thực tế cùng với mức sống cũng tăng lên. Và bất bình đẳng thấp hơn sẽ tạo ra ít xung đột xã hội hơn so với ba thập kỷ qua.

Một thế giới già hơn nhưng tương lai sẽ rất khác với quá khứ.

>Dân số già đe dọa kinh tế Trung Quốc

>Chuyện học & chơi của tân Thủ tướng Nhật

>Năm 2010, dân số thế giới sẽ đạt 7 tỷ người

>Già hóa dân số: Chỉ vài năm nữa thôi