Ăn mặn rồi khát nước

Thẻ tín dụng phổ biến ở Trung Quốc khi tầng lớp trung lưu ngày càng đông đảo hơn và mức sống ngày càng cao hơn. Tuy nhiên, cùng với việc chính phủ khuyến khích người dân sử dụng thẻ tín dụng như một biện pháp kích thích tiêu dùng nội địa, cuộc chạy đua phát hành thẻ của các ngân hàng đang biến dân Trung Quốc thành “chúa chổm”.

Có khoảng 15% doanh số bán lẻ hàng tiêu dùng năm 2008 được trả qua thẻ tín dụng, trong khi mức này vào năm 2006 chỉ có 4,8%.

Các công trình ở Trung Quốc cứ leo cao theo đà phát triển của nền kinh tế, nhưng ý thức tiêu dùng của giới trẻ Trung Quốc lại không theo kịp, nên dễ dàng gục ngã trước những cám dỗ tiêu dùng như thẻ tín dụng. Ảnh: Reuters

Nhiều ngân hàng ở Trung Quốc nhắm đến đối tượng sinh viên khi muốn tăng lượng phát hành thẻ tín dụng, và hầu như ngân hàng nào ở Trung Quốc cũng có sản phẩm thẻ tín dụng dành cho sinh viên.

Bỗng dưng có thẻ

Năm ngoái, 10.000 sinh viên trường đại học Tây An bỗng dưng được một ngân hàng lớn trong nước cấp thẻ tín dụng mặc dù họ chưa hề ký vào đơn xin cấp thẻ. Hoá ra, trường đại học đã thay họ làm đơn xin cấp thẻ tín dụng để giúp ngân hàng nọ đạt chỉ tiêu cấp thẻ. Trước đó, nhân viên ngân hàng xuất hiện khắp nơi trong trường, trong ký túc xá, trung tâm mua sắm để chào mời sinh viên trường này mở thẻ tín dụng.

Thực tế là các ngân hàng không chỉ yêu cầu đội ngũ nhân viên kinh doanh phát hành thẻ theo một chỉ tiêu nào đó, mà còn thuê một bên thứ ba phát hành thẻ. Bên này chẳng cân nhắc khả năng chi trả của người được cấp thẻ mà chỉ quan tâm đến việc dùng đủ mọi chiêu dụ dỗ và quà tặng để thu hút nhiều người đăng ký.

Kết quả của các “nỗ lực” này là số thẻ tín dụng phát hành ở Trung Quốc trong năm 2008 tăng gấp ba so với năm 2006, đạt 142 triệu thẻ, với tổng lượng giao dịch đạt 3,5 ngàn tỉ nhân dân tệ. Gần 1/3 khoản thanh toán qua thẻ tín dụng, tức khoảng 1,1 ngàn tỉ nhân dân tệ, là chi cho mua sắm tiêu dùng trong năm 2008.

Có khoảng 15% doanh số bán lẻ hàng tiêu dùng năm 2008 được trả qua thẻ tín dụng, trong khi mức này vào năm 2006 chỉ có 4,8%. Nhưng thẻ tín dụng trở thành khu vực cho vay phát triển quá nhanh và quá rộng so với điều kiện của một đất nước vốn có quá ít kinh nghiệm xử lý nợ cá nhân.

Nợ ngập đầu

Ông Yuan Yizhong nổi giận lấy kéo cắt nát bảy cái thẻ tín dụng của cậu quý tử 29 tuổi sau khi phát hiện ra lâu nay cậu ta chi tiêu vung vít qua thẻ và đang ngập trong khoản nợ ngân hàng lên đến 400.000 nhân dân tệ (khoảng 60.000 USD). Giờ đã nghỉ hưu, ông Yuan phải cắn răng chi gần hết số tiền dành dụm cả đời để thay thằng con trai thanh toán hoá đơn thẻ tín dụng dài dằng dặc.

“Trong hai năm qua, các ngân hàng đã phát hành thẻ tín dụng một cách mù quáng. Bong bóng bắt đầu phồng lên và nguy cơ từ việc khai báo sai thông tin khi đăng ký thẻ cũng như nguy cơ từ nhóm khách hàng thu nhập thấp đang bắt đầu xuất hiện”, Nie Junfeng, một chuyên gia về nợ cá nhân của ngân hàng CITIC, ngân hàng có sức cho vay lớn thứ bảy của Trung Quốc, nhận xét.

Nợ thẻ tín dụng tăng cao, đặc biệt trong lớp trẻ Trung Quốc, nhóm khách hàng nhiều rủi ro nhất đối với cho vay qua thẻ tín dụng. Một cuộc khảo sát do báo Thanh niên Bắc Kinh thực hiện mới đây cho thấy có khoảng 11% phụ huynh Trung Quốc phải trả nợ thẻ tín dụng thay những đứa con trong khoảng 22 – 27 tuổi.

Ngân hàng nhân dân Trung Quốc công bố số liệu cho thấy trong sáu tháng đầu năm 2009, tổng số nợ thẻ tín dụng bị thanh toán trễ hạn ít nhất là 60 ngày đã lên đến 4,97 tỉ nhân dân tệ, cao hơn 133,1% so với năm ngoái. Guo Tianyong, giáo sư của đại học kinh tế tài chính trung ương ở Bắc Kinh, dự đoán tỷ lệ nợ xấu từ thẻ tín dụng sẽ tăng lên mức 3% trong năm nay, trong khi mức này vào cuối năm 2008 là 2,4%.

Siết sinh viên

Uỷ ban điều chỉnh hoạt động ngân hàng Trung Quốc (CBRC) đã yêu cầu các ngân hàng từ tháng bảy không được tặng quà cho những người đăng ký thẻ tín dụng mới, đồng thời áp đặt hạn ngạch phát hành thẻ, không cấp thẻ tín dụng cho những người dưới 18 tuổi. Trung Quốc không muốn đi theo vết xe đổ của Hàn Quốc khi tình trạng phát hành thẻ đến mức không kiểm soát khiến bốn triệu người dân lâm vào cảnh nợ ngập đầu hồi đầu thập kỷ này.

Một số ngân hàng giờ phải lập ban đòi nợ. Ban này thu nợ xấu bằng cách nhắn tin hay gọi điện cho con nợ, thậm chí ngày ngày bám theo con nợ đòi tiền. Để đòi được nợ từ nhà ông Yuan, nhân viên thu nợ đến nhà ông 10 lần trong tháng sáu, rồi doạ tống quý tử của ông vào tù.

Các gia đình như ông Yuan không có cách nào khác là còng lưng trả nợ thay con vì luật ở Trung Quốc không cho phép xoá nợ bằng cách tuyên bố phá sản như ở nhiều nước khác. “Đó chẳng phải là một cái bẫy hay sao khi cấp thẻ tín dụng cho sinh viên? Chúng làm gì có thu nhập. Các ngân hàng quả là không có đạo đức khi làm như vậy chỉ vì muốn chiếm lĩnh thị phần lớn”, ông Yuan ta thán.