Tăng cường cơ chế dự trữ quốc gia, bổ sung ưu đãi để thu hút doanh nghiệp tham gia

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh dự án luật lần này được xây dựng nhằm điều chỉnh toàn diện các hoạt động quản lý và sử dụng dự trữ quốc gia, bảo đảm đáp ứng yêu cầu điều hành vĩ mô và ứng phó với các tình huống khẩn cấp. Dự thảo gồm 6 chương, 35 điều, được tinh giản đáng kể so với luật hiện hành để bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và phù hợp với bối cảnh mới.

Một trong những trọng tâm của dự thảo là phân quyền mạnh hơn trong xác định danh mục hàng dự trữ quốc gia dựa trên các tiêu chí rõ ràng: tính chiến lược, tính thiết yếu, tần suất sử dụng cao, đặc thù không thể thay thế và khả năng ứng phó kịp thời trong tình huống đột xuất. Đây được coi là bước quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của hệ thống dự trữ quốc gia.

Chủ nhiệm Phan Văn Mãi cho biết Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành sự cần thiết phải sửa đổi luật, đồng thời đề nghị củng cố cơ chế tổ chức và pháp lý để hệ thống dự trữ quốc gia đáp ứng tốt yêu cầu phát triển, an ninh và phòng chống rủi ro trong giai đoạn mới. Ủy ban cũng đề xuất bổ sung các nguyên tắc về tính độc lập của hệ thống kho dự trữ, phân tán kho lưu trữ để tăng khả năng ứng phó rủi ro, bảo mật thông tin quy mô - cơ cấu hàng hóa và nâng cao tính linh hoạt khi huy động dự trữ.

Báo cáo thẩm tra chỉ ra rằng dự thảo luật đã quy định trách nhiệm của doanh nghiệp nhận hợp đồng bảo quản hàng dự trữ, nhưng chưa làm rõ thẩm quyền giám sát, kiểm tra của cơ quan quản lý nhà nước đối với các đơn vị này. Đồng thời, các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia dự trữ vẫn còn thiếu.

Do đó, Ủy ban đề nghị bổ sung các chính sách ưu đãi để thu hút doanh nghiệp tham gia dự trữ chiến lược, chẳng hạn như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp hoặc khấu trừ chi phí đầu tư đối với các doanh nghiệp xây dựng hệ thống kho thông minh, hiện đại; áp dụng gói tín dụng ưu đãi hoặc bảo lãnh vay khi dự trữ các mặt hàng có giá trị cao, thời gian bảo quản dài hoặc rủi ro lỗi thời lớn.

Ủy ban cũng đề xuất hoàn thiện cơ chế Nhà nước mua lại - luân chuyển hàng dự trữ với giá xác định trước nhằm chia sẻ rủi ro với doanh nghiệp, bảo đảm sự hài hòa về lợi ích. Đồng thời, cần tăng cường quy định về thanh tra, kiểm tra và giám sát để bảo đảm tính minh bạch và bền vững của hệ thống dự trữ quốc gia.

Nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao việc dự thảo luật đã quán triệt tinh thần giảm thủ tục hành chính, tăng phân cấp và phân quyền. Tuy vậy, các đại biểu cho rằng cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính thống nhất pháp luật và phân định rõ ba nhóm dự trữ: dự trữ phục vụ ứng phó thiên tai - khẩn cấp, dự trữ điều tiết thị trường và dự trữ chiến lược quốc gia.

Đại biểu cũng đề nghị thu hẹp và chuẩn hóa tiêu chí lựa chọn hàng dự trữ chiến lược, tập trung vào các mặt hàng liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia, kinh tế, năng lượng và lương thực. Đồng thời cần quy định rõ danh mục, mức tồn kho tối thiểu, chu kỳ luân chuyển và cơ chế cập nhật dữ liệu.

Về phòng chống tiêu cực, đại biểu lưu ý rằng sai phạm trong lĩnh vực dự trữ thường phát sinh từ giao dịch khẩn cấp, giá cả biến động mạnh, quy trình luân chuyển phức tạp và quyền quyết định tập trung. Do vậy, cần phân loại hai nhóm thông tin: nhóm bí mật gồm vị trí, tồn kho, danh mục và nhóm công khai gồm thủ tục, giá cả và kết quả lựa chọn nhà thầu sau khi giao dịch hoàn tất.

Theo dự thảo, dự trữ quốc gia bao gồm vật tư, thiết bị, hàng hóa, tài nguyên và sản phẩm công nghệ cao do Nhà nước quản lý nhằm phục vụ các mục tiêu bảo đảm an ninh, ứng phó khẩn cấp và điều tiết thị trường trong từng thời kỳ.