 |
Nếu không có hàng xáo, cả nông dân và doanh nghiệp đều gặp khó. Bởi vì doanh nghiệp chỉ mua gạo tại kho, còn nông dân muốn bán lúa tại ruộng. Nông dân không có phương tiện vận chuyển, doanh nghiệp không có khả năng thu mua nhỏ lẻ, còn đội ngũ hàng xáo có cả ba.
 |
| Anh Sáu Thợ, hàng xáo mua lúa ở thị xã Tân Châu, An Giang |
Anh Năm Thành, thương lái ở huyện Châu Thành (An Giang), có ba chiếc ghe (25 tấn, 45 tấn và 55 tấn) mua lúa, xay gạo bán cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Để có gạo 5% tấm, anh chọn mua các giống lúa chất lượng cao như OM2517, 4218, 5472 và OMCS2000; còn gạo 15 - 25% tấm chỉ mua lúa IR50404. Cuối tháng ba vừa qua, các doanh nghiệp mua gạo nguyên liệu (lúa OM và OMCS) giá 5.550 - 5.600đ/kg và gạo IR từ 5.350 - 5.400đ/kg , nên anh mua lúa OM của nông dân giá 4.200 - 4.300đ/kg và lúa IR50404 giá từ 4.000 - 4.100đ/kg.
Năm Thành nói, giá gạo đang ổn định nên mỗi chuyến mua ba ghe lúa xay gạo, bán lời được 25 triệu đồng, sau khi đã trừ chi phí xăng dầu, bốc vác. Tuy nhiên, khoản lợi nhuận so với số vốn anh đầu tư ba chiếc ghe và vốn mua lúa gần 1,5 tỷ đồng là quá mỏng. Do vậy, anh tranh thủ chạy mua bốn chuyến lúa mỗi tháng. Thuê nhân công lái ghe và bốc xếp, còn anh đi xe gắn máy vô đồng mua lúa, đưa ghe vào vận chuyển về nhà máy xay xát, chạy xuống Long Xuyên hoặc sang Lấp Vò, Sa Đéc (Đồng Tháp) tìm mối bán gạo.
Năm Thành bộc bạch, vào vụ thu hoạch, giá gạo hay sụt giảm, nếu trở tay không kip sẽ bị lỗ nặng. Anh dẫn chứng, trung tuần tháng hai, giá gạo nguyên liệu (làm gạo 5% tấm) rớt từ 6.200đ/kg xuống 5.600đ/kg chỉ trong vòng một tuần, khiến anh bị lỗ nặng mấy chuyến liền. Tháng ba, giá gạo nhích lên, anh lời được 100 triệu đồng, bù lỗ tháng trước.
Cùng nghề với Năm Thành là Sáu Thợ ở thị xã Tân Châu (An Giang), đi chiếc ghe 20 tấn, do giá gạo rớt mạnh nên anh lỗ liền ba chuyến gần 15 triệu đồng. Còn chị Bảy Hín ở xã Thoại Giang (Thoại Sơn, An Giang) có ba chiếc ghe mua lúa (tổng tải trọng 90 tấn), nhưng chỉ hoạt động một chiếc, còn hai chiếc nằm bến vì giá gạo biến động theo chiều hướng xấu. Tuy hoạt động một chiếc, nhưng chị tranh thủ mua lúa, xay gạo và cân kho trong ngày để tránh tuột giá.
Chị Bảy nói, làm hàng xáo chỉ nhờ vụ đông xuân nhưng giá gạo biến động bất thường, thà làm ít mà ăn chắc còn hơn làm nhiều dễ bị lỗ. Riêng Sáu Thợ cứ nghĩ, giá gạo giảm thì mình hạ giá mua lúa của nông dân. Thế nhưng, không ngờ giá gạo giảm sâu hơn nên bị lỗ nặng. Gần chục năm, Sáu Thợ vẫn đi chiếc ghe cũ 20 tấn.
Năm Thành cho hay, anh đã làm nghề kinh doanh lúa gạo gần 20 năm, trong đó có một nửa thời gian làm hàng xáo. Trước đây, thị trường ổn định, anh ký hợp đồng trước với các doanh nghiệp xuất khẩu, sau đó đến nhà máy đặt hàng thương lái mua lúa về xay xát gạo nguyên liệu rồi cân kho. Cách làm này tuy lời ít, nhưng làm được số lượng lớn và ăn chắc.
 |
Mấy năm nay, thị trường lúa gạo biến động mạnh, các doanh nghiệp không chịu ký hợp đồng trước, anh chuyển sang làm hàng xáo mua lúa. Anh nói, nghề hàng xáo kiếm ít tiền nhưng đẫm mồ hôi. Trong xã hội, nghề này đôi khi còn bị mang tiếng xấu. Còn trong giới kinh doanh, có lẽ hàng xáo là tầng lớp thấp nhất. Đã vậy, còn bị mang tiếng “thương lái ép giá nông dân”.
Nhưng thực chất, thương lái cũng bị ép như nông dân. Anh lý giải, chuyện thường xảy ra vào vụ đông ken, nhiều thương lái cùng mua lúa xay gạo để bán cho doanh nghiệp xuất khẩu. Thấy thương lái chở gạo đến nhiều hơn nhu cầu cần mua, các doanh nghiệp bắt đầu ép giá. Chưa kể, những doanh nghiệp lớn cùng “bắt tay” dìm giá xuống, gây khó khăn cho cánh hàng xáo.
Rõ nhất là đầu vụ đông xuân này, biết nông dân trúng mùa, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đã tự định giá thành sản xuất 2.200đ/kg lúa và định giá mua tại kho doanh nghiệp 4.000đ/kg, tức họ định giá cho hàng xáo mua lúa của nông dân 3.800đ/kg. Lập tức, giá gạo rớt từ 6.200đ/kg xuống 5.600đ/kg, kéo giá lúa từ 4.700đ/kg xuống 3.900đ/kg.
| Ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, người đã đề cập vai trò quan trọng của lực lượng hàng xáo đồng bằng sông Cửu Long từ 10 năm trước, nói: “Hàng xáo làm trung gian đưa lúa gạo từ nông dân sản xuất đến các doanh nghiệp xuất khẩu, giúp vận chuyển hàng hóa từ nông thôn ra thành thị và ngược lại. Hàng xáo là lực lượng tích cực, dù họ không trực tiếp sản xuất nhưng đã có công tham gia quá trình lưu thông hàng hóa từ sản xuất đến tiêu dùng. Nếu không có họ, cả nông dân và doanh nghiệp đều gặp khó. |
Bởi, doanh nghiệp chỉ mua gạo tại kho, còn nông dân muốn bán lúa tại ruộng. Nông dân không có phương tiện vận chuyển, doanh nghiệp không có khả năng thu mua nhỏ lẻ, còn đội ngũ hàng xáo có cả ba. Họ đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của doanh nghiệp về độ ẩm và tạp chất trong lúa, gạo. Giới hàng xáo chuyên nghiệp bốc nắm lúa cắn mấy hạt là biết chính xác độ ẩm và tỷ lệ gạo. Vì vậy, cần tổ chức sắp xếp đội ngũ hàng xáo để họ hoạt động hiệu quả hơn”.
Tại Hội nghị Triển khai công tác thu mua lúa gạo hàng hóa vụ đông xuân 2009-2010, ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch VFA, đã đặt vấn đề quản lý đội ngũ hàng xáo thông qua Sở Công Thương các tỉnh, thành.
Theo ông Phong, hàng xáo muốn mua lúa phải đăng ký với doanh nghiệp xuất khẩu gạo và mua giá nào để bảo đảm cho nông dân sản xuất có lãi. Đối với doanh nghiệp, phải mua đúng giá đã thỏa thuận với hàng xáo, dù cho giá thị trường biến động thấp hơn. Hàng xáo phải nộp danh sách người bán lúa (họ tên, địa chỉ, giá mua...) cho doanh nghiệp thu mua gạo xuất khẩu.
Với hàng xáo, cách “quản lý” như ông Phong yêu cầu là khó thành hiện thực, vì bắt họ nộp danh sách người bán lúa để làm gì, còn giá mua thì hai bên thỏa thuận, sao lại phải “báo cáo” với doanh nghiệp xuất khẩu?
