90 chân dung văn hóa, văn chương Việt

Giới thiệu 90 tác giả trong một tập sách dày hơn 800 trang khổ lớn, trước hết, GS. Phong Lê điểm lại chân dung những người mà ông đọc, học, khảo sát trong hành trình nghề nghiệp gần 60 năm.

91 bài viết về 90 tác giả, xếp theo trật tự năm sinh, từ những tên tuổi làm nên bước chuyển động lớn trong văn học trung đại, như Chu Văn An, Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm... cho tới Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Cao Bát Quát... còn lại phần lớn là những gương mặt văn hóa, văn chương thế kỷ XX khi Việt Nam chuyển mình vào quỹ đạo hiện đại, góp một tiếng nói định vị giá trị của mỗi cá nhân trong dòng chảy văn hóa Việt. Người từ trăm năm qua tuyển tập này không chỉ mang lại một cái nhìn thấu suốt một phần văn hóa của dân tộc, mà còn giúp người đọc thấy được một chân trời của sáng tạọ, của khát vọng muôn đời về cái thật và cái đẹp. 

Ở 90 chân dung được phác họa với những nét đậm nhạt khác nhau, người đọc sẽ tìm thấy không chỉ những sở cứ học thuật mà còn có cả đời sống cá nhân trong tương quan với lịch sử, góp phần định hình nên một tác giả, một nhân cách giữa dòng thời cuộc. Hai con người kiệt xuất, hai danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Du và Hồ Chí Minh - được tác giả dành riêng (mỗi người) hai bài, với dung lượng như một tiểu luận, để chiêm nghiệm, phân tích và ngưỡng vọng.

Bên cạnh đó là những tác giả mà ông theo đuổi trong suốt hành trình nghề nghiệp, được nhìn nhận thấu đáo về tầm vóc và tài năng: Nam Cao, Xuân Diệu, Chế Lan Viên... Và cả những trang viết đầy thương mến dành cho thơ Quang Dũng, Đoàn Phú Tứ...

Có thể xem Phong Lê là “chân dung thứ 91”, ẩn mình sau những trang viết tinh tường, tâm huyết. Với bút pháp uyển chuyển, giàu tính văn chương, Phong Lê tiếp nối thế hệ những nhà lý luận - phê bình tiền bối như Vũ Ngọc Phan, Hoài Thanh, Trương Chính... làm dày dặn và sáng rõ thêm những di sản văn hóa Việt. 

“Định vị cho được giá trị của một con người là việc làm không dễ dàng. Nhưng tác giả 90 chân dung văn hóa, văn chương Việt chưa bao giờ lảng tránh việc thổ lộ chính kiến ngay thẳng và ông đã hoàn thành xuất sắc việc đó bằng một tình yêu thật sự với các nhân vật. Một tình yêu trang trọng, một tình yêu sôi nổi, một tình yêu quyến luyến, một tình yêu chân thật” (nhà văn Ma Văn Kháng).