Hơn cả “hack”: Cảnh giác với làn sóng tấn công bằng tin giả

Làn sóng tin giả đang lan rộng tại Việt Nam, gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín DN, kéo theo thiệt hại lớn về tài chính và danh tiếng. Gần đây, tin tặc đã tung tin giả về việc đánh cắp hơn 160 triệu hồ sơ tín dụng từ Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), nhắm vào các lĩnh vực nhạy cảm như năng lượng, ngân hàng và giao thông vận tải.

Những tin đồn về cáo buộc vi phạm trong vụ tấn công mạng vừa qua đã lan truyền nhanh chóng, khiến công chúng hoang mang và mất niềm tin. Mặc dù Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (VNISA) đã sớm lên tiếng làm rõ, nhưng làn sóng thông tin sai lệch vẫn gây ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của các tổ chức và làm phức tạp công tác xử lý khủng hoảng.

Một trường hợp khác là Tập đoàn Vingroup liên tục trở thành mục tiêu của các chiến dịch tung tin bịa đặt. DN này đã phải đệ đơn kiện 68 đối tượng trong và ngoài nước vì hành vi lan truyền thông tin sai sự thật, đồng thời công bố nhiều tuyên bố chính thức nhằm bảo vệ uy tín và củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Những vụ việc trên cho thấy mức độ nguy hiểm của thông tin sai lệch. Bằng cách khai thác cảm xúc và tận dụng tốc độ lan truyền của mạng xã hội, tin giả có thể dẫn dắt dư luận nhanh hơn nhiều so với khả năng đính chính của cơ quan chức năng. Với sự hỗ trợ của AI, các chiến dịch sai lệch càng tinh vi hơn, khiến những biện pháp an ninh truyền thống gần như bất lực. Phòng thủ trước một cuộc tấn công vào hệ thống là điều có thể, nhưng thay đổi nhận thức của công chúng trước tin giả lại là thách thức khó khăn hơn nhiều.

Khai thác nhận thức của con người

Khác với các cuộc tấn công mạng truyền thống nhắm vào hạ tầng công nghệ thông tin như phần mềm hay máy chủ, thông tin sai lệch tập trung vào việc thao túng nhận thức con người. Tổng chi phí để ứng phó với các tuyên bố sai sự thật có thể trở thành gánh nặng lớn về nguồn lực, tinh thần và uy tín cho doanh nghiệp.

Nhiều đối tượng lợi dụng tin giả để kích động sự phân cực trong cộng đồng, chia rẽ khách hàng, nhân viên và nhà đầu tư, làm suy yếu lòng tin và cản trở phản ứng tập thể. Một số khác dùng chiến dịch sai lệch để đánh cắp dữ liệu khách hàng, gây gián đoạn hoạt động hoặc hạ uy tín thương hiệu nhằm đạt lợi ích chính trị hay tài chính. Chẳng hạn, tin đồn thất thiệt về sự bất ổn tài chính có thể khiến giá cổ phiếu lao dốc. Mỗi giờ mà lãnh đạo phải xử lý khủng hoảng truyền thông là một giờ mất đi cho chiến lược tăng trưởng.

Công nghệ AI đang khiến các thủ đoạn này tinh vi hơn. Deepfake - video hoặc âm thanh giả mạo bằng AI có thể tạo ra nội dung cực kỳ chân thực, khó phân biệt bằng mắt thường. Trong khi đó, cheapfake là hình thức chỉnh sửa nội dung thật, cắt ghép và đặt sai ngữ cảnh để bóp méo sự thật. Ngoài ra, các tài liệu, email, bài đăng mạng xã hội giả mạo mang hình thức “chính thống” cũng đang được sử dụng để thao túng dư luận. AI thậm chí còn được khai thác để tạo email lừa đảo tinh vi hoặc trang web giả mạo nhằm đánh cắp thông tin cá nhân.

Trước vô số chiêu thức này, các tổ chức cần xây dựng chiến lược phòng thủ toàn diện, kết hợp giữa công nghệ và con người. Giải pháp hiệu quả phải tập trung vào việc giảm thiểu rủi ro, tăng cường tính minh bạch, và củng cố niềm tin của người dùng cùng các bên liên quan. Chỉ khi coi thông tin sai lệch là mối đe dọa an ninh nhận thức, doanh nghiệp mới có thể bảo vệ uy tín và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Phòng thủ trước tin giả

Trong bối cảnh các DN Việt Nam ngày càng mở rộng hợp tác quốc tế và mang đến nhiều cơ hội kinh doanh mới, việc chủ động phòng thủ trước thông tin sai lệch trở thành yêu cầu cấp thiết. Để cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ toàn cầu, DN Việt cần xem an ninh thông tin sai lệch như một yếu tố chiến lược, tương tự cách mà các tập đoàn quốc tế đang thực hiện. Theo Gartner, đến năm 2028, khoảng 50% DN trên thế giới sẽ triển khai các sản phẩm, dịch vụ hoặc tính năng nhằm xử lý rủi ro liên quan đến thông tin sai lệch, con số này cao gấp 10 lần so với năm 2024.

Hiện nay, công nghệ AI đang khiến việc tạo ra thông tin giả trở nên dễ dàng và chi phí thấp, đẩy nhiều tổ chức vào thế bị động nếu không tận dụng chính công nghệ này để tự bảo vệ. Một chiến lược an ninh hiệu quả cần tích hợp khả năng phát hiện, ứng phó và quản trị tin giả vào toàn bộ hệ thống an ninh mạng cũng như kế hoạch duy trì hoạt động kinh doanh của tổ chức. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ AI trong giám sát, xác minh và đánh giá nội dung giúp nhận diện dấu vân tay kỹ thuật số, phát hiện yếu tố do AI tạo ra mà con người khó nhận biết.

Tuy nhiên, không phải công cụ nào do AI hỗ trợ cũng có độ chính xác cao. DN cần lựa chọn giải pháp có khả năng đối chiếu dữ liệu với các nguồn đã được xác thực, đồng thời cung cấp cảnh báo sớm về các hoạt động đáng ngờ. Hệ thống giám sát truyền thông và mạng xã hội theo thời gian thực sẽ giúp đội ngũ an ninh phát hiện và xử lý tin giả ngay khi chúng mới xuất hiện.

Bên cạnh công nghệ, yếu tố con người vẫn giữ vai trò quyết định. DN phải đầu tư đào tạo nhân sự, xây dựng quy trình truyền thông khủng hoảng, phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý, tổ chức kiểm chứng và các đối tác trong ngành. Thông tin sai lệch không chỉ là thách thức truyền thông mà là rủi ro kinh doanh cốt lõi, đòi hỏi hành động sớm và kiên quyết để bảo vệ uy tín, thương hiệu và sự phát triển bền vững của nền kinh tế số Việt Nam.