Trong những ngày qua, nhiều doanh nghiệp nước mắm truyền thống, các hiệp hội và giới chuyên gia đều phản đối những quy định mà dự thảo tiêu chuẩn quốc gia về quy phạm thực hành sản xuất nước mắm do Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn soạn thảo, chuẩn bị ban hành.
Theo phản ảnh của một số cơ quan và cá nhân liên quan, dự thảo đưa ra nhiều quy định, tiêu chuẩn có liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các cơ sở, doanh nghiệp sản xuất nước mắm truyền thống, nhưng Cục này triển khai chưa khoa học, hời hợt và thiếu trách nhiệm. Ngay bản dự thảo cuối cùng cũng nhiều người không biết, đặc biệt là các cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống. Nhiều chuyên gia thực phẩm cho rằng, với dự thảo tiêu chuẩn nói trên, các cơ quan quản lý đã hầu như không phân biệt nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp hoặc có ẩn ý, lợi ích nhóm gì của việc ban hành tiêu chuẩn này...
Người có nhiều năm gắn bó với ngành thủy sản và sản xuất nước mắm, Tiến sỹ Trần Thị Dung, được nhiều cơ quan báo chí trích lời trong mấy ngày qua, cho rằng cơ quan soạn thảo đang lập lờ và đánh đồng khái niệm nước mắm trong việc xây dựng dự thảo tiêu chuẩn. Bà nhấn mạnh quy trình để tạo ra nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp là rất khác biệt. Cơ quan quản lý Nhà nước không thể đánh đồng khái niệm, gộp chung đều gọi là nước mắm rồi từ đó để ban hành tiêu chuẩn. Phải phân biệt rõ nước mắm với nước chấm rồi hãy là ra tiêu chuẩn, quy trình. Việc đánh đồng khái niệm như cách hiện nay sẽ khiến cộng đồng phản ứng.
Chiều ngược lại, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, để đảm bảo khách quan, trong quá trình soạn thảo Cục đã tiến hành điều tra thực tế, tổ chức các hội thảo, hội nghị và gửi dự thảo xin ý kiến rộng rãi tới các cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia của các viện,... đặc biệt là đông đủ các Hiệp hội cũng như doanh nghiệp sản xuất nước mắm.
Theo Luật tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật được ban hành ngày 29 tháng 6 năm 2006 (Luật số 68/2006/QH11), quy định về hoạt động xây dựng, công bố và áp dụng tiêu chuẩn; xây dựng, ban hành và áp dụng quy chuẩn kỹ thuật; đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật. Theo đó, Tiêu chuẩn là quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn để phân loại, đánh giá sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đối tượng này. Tiêu chuẩn do một tổ chức công bố dưới dạng văn bản để tự nguyện áp dụng và không có tính bắt buộc.
Hiểu theo Luật này, Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản có quyền công bố tiêu chuẩn, còn các cơ sở, doanh nghiệp sản xuất nước mắm truyền thống có thể không làm theo tiêu chuẩn này. Còn các doanh nghiệp sản xuất nước mắm công nghiệp hay nước chấm nếu thực hành sản xuất theo tiêu chuẩn này thì có thể sử dụng câu “Theo tiêu chuẩn tiêu chuẩn quốc gia” để quảng bá sản phẩm của mình.
Có lẽ sẽ còn nhiều hội thảo, tọa đàm thảo luận đúng sai xoay quanh dự thảo này. Nhưng theo tâm lý chung, người tiêu dùng sẽ an tâm và tin dùng hơn khi trên nhãn mác của một thương hiệu nước mắm nào đó có ghi theo tiêu chuẩn Việt Nam - tiêu chuẩn quốc gia và đây có thể là điểm tạo ra sự cạnh tranh không công bằng hay lợi thế cạnh tranh tương đối giữa nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp hay nước chấm mà Cục cần lưu tâm.