Nông nghiệp vẫn thiếu "ba đột phá”

* Ông nhận xét thế nào về Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp?

- Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp có nội dung tốt, đổi mới căn bản thể chế về nông nghiệp, nói thẳng vào việc nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành nông nghiệp Việt Nam, nhằm nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống cho cư dân nông thôn.

Nhưng cái chưa tốt là chỉ ngành nông nghiệp tiên phong, các ngành khác không theo, nên thành công chậm và hẹp, dủ đã 5 năm trôi qua. Thêm nữa, quá trình đổi mới diễn ra vào thời điểm khó khăn. Thiên tai gia tăng trong bối cảnh cục diện hợp tác quốc tế thay đổi khi Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, cũng như chủ nghĩa bảo hộ tăng lên.

Những yếu tố này làm cho quá trình đổi mới vốn khó, lại khó thêm rất nhiều. Do đó, kết quả đạt được chậm và hẹp so với tiềm năng cũng như mong muốn của Nhà nước lẫn người dân, tập trung ở các mục tiêu về thu nhập của người dân, mục tiêu về vững bền môi trường, mục tiêu phúc lợi cho người tiêu dùng, đặc biệt là về vệ sinh an toàn thực phẩm.

* Thành công chậm và hẹp, theo ông đâu là nguyên nhân chính?

- Đã 5 năm Việt Nam thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nhưng đến nay ba đột phá cơ bản về thể chế, khoa học công nghệ và thị trường vẫn chưa xuất hiện. Chúng ta mong đợi kinh tế hợp tác phát triển, hợp tác xã phải phát triển nhằm liên kết nông dân nhưng đột phá về thể chế chưa xảy ra.

Doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp chưa xuất hiện nhiều. Trong khi đó, liên kết nông dân và doanh nghiệp để mở rộng thị trường cũng chưa nhiều. Đa số nông dân chỉ biết phúc lợi của bản thân mà chưa vì quyền lợi người tiêu dùng. Những thay đổi cách thức quản lý của Nhà nước mặc dù đã diễn ra nhưng còn chậm, vẫn còn tình trạng xin - cho.

Đây là những vấn đề đáng lo nhất vì nó quyết định động lực cho sự thay đổi và phát triển. Thêm nữa, việc thiếu những đột phá về khoa học công nghệ, ít doanh nghiệp đầu tư khiến Việt Nam vẫn chưa có các khu nông nghiệp công nghệ cao xứng tầm, chưa có viện nghiên cứu nông nghiệp đưa ra tiến bộ kỹ thuật đột phá.

Suốt 5 năm qua, một số tỉnh như Lâm Đồng tích cực triển khai nông nghiệp công nghệ cao nhưng chưa đủ để tạo xu thế hình thành các vùng chuyên canh đạt chuẩn, truy xuất được nguồn gốc sản phẩm do rất nhiều tỉnh chỉ làm cho có.

Vấn đề nữa là ngành nông nghiệp chưa có những đột phá về thị trường, giải cứu nông sản vẫn diễn ra mỗi năm. Hiện nay, thủy sản xuất sang thị trường EU vẫn còn vấn đề về thẻ vàng, cá tra xuất sang thị trường Mỹ vẫn bị nhiều rào cản. Thời gian qua, xuất khẩu tăng nhưng chủ yếu là xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Nông dân vẫn trồng cây này bỏ cây kia, nuôi còn này bỏ con khác, vẫn phải giải cứu nông sản. Như vậy, cải cách mới là sự cố gắng vươn lên của riêng ngành nông nghiệp, nông thôn, chỉ tạo được bề nổi chứ chưa tạo được sự chuyển biến căn bản.

* Nếu vậy, tái cơ cấu ngành nông nghiệp cần được triển khai bằng cách khác?

- Đổi mới về thể chế phải đi kèm quá trình tái cơ cấu nông nghiệp. Bởi vì, tài nguyên đất đai bàn mãi nhưng đất đai tích tụ không được, gây khó khăn cho cả nông dân lẫn doanh nghiệp. Phía đẩy phải là khoa học, công nghệ, phía kéo là thị trường, nhưng đến nay, những đột phá này vẫn chưa xuất hiện nhiều.

Nông dân vẫn thiếu vốn, ngân hàng vẫn thừa vốn mà không chảy sang nhau, vẫn phụ thuộc rất nhiều vào nguồn vốn của đại lý cung cấp vật tư nông nghiệp kèm cho vay nặng lãi.  Tái cơ cấu ngành nông nghiệp thời gian tới, quan trọng nhất là đổi mới thể chế.

Muốn vậy, cần tổ chức lại sản xuất theo mô hình hộ, chuyển từ hộ sản xuất nhỏ sang hộ sản xuất lớn. Lao động nông thôn cần có đầy đủ bảo hiểm, hợp đồng và cần tập trung vào nghiệp đoàn. Một điểm quan trọng không kém: ngành nông nghiệp rất cần các ngành khác đi cùng trong hành trình tái cơ cấu.

* Cảm ơn ông!