Nỗi lòng cư xá...

Xưa, có một người đàn ông đã nói với con mình rằng: “Nếu về Sài Gòn mà được ở cư xá là coi như cuộc sống văn hoá của gia đình sẽ có được cái nếp thị dân đáng hãnh diện”.

Vì sao cuộc sống ở cư xá lại quyến rũ người ta đến vậy? Những con đường nội bộ thông thoáng, hoa giấy rực rỡ cùng đủ loại sắc màu dây leo, những căn nhà lúc nào cũng có dáng thanh lịch, hàng hiên từng nhà đầy bóng cây xanh che mát cho ghế xích đu, ghế đá.

Bình yên một góc cư xá Lữ Gia

Buổi sáng chim hót vang lừng, buổi trưa khẽ khàng tiếng mận, tiếng ổi rụng, đêm ngọt ngào mùi hương lài, hương ngọc lan. Trong mắt nhiều người nhập cư, toàn bộ không gian cư xá Sài Gòn xưa chính là điểm tiếp liên giữa khung cảnh miền quê và khung cảnh thị tứ. Không gian cư xá Sài Gòn kéo người ta về phía trước nhưng không tách người ta rời gốc cội quê nhà.

Những lúc đời sống gặp bế tắc và cả khi đời sống có tín hiệu vui, nhiều người thường dạo quanh những khu cư xá Lữ Gia, Đô Thành, Bắc Hải, Lê Đại Hành, Chu Mạnh Trinh, Phú Lâm... Mỗi lần vào một khu cư xá nào đó, cảm giác trước tiên người ta có được là thoát khỏi những bức tường cao ốc, biệt thự, thoát khỏi những ngoằn ngoèo hẻm nhỏ, thoát khỏi cái vẻ luộm thuộm của đời sống chung cư.

Phòng khách của nhiều căn nhà cư xá cũ vẫn còn trang trọng cái tủ thờ, những bức tranh thờ tráng thuỷ, những khung ảnh gia đình, bộ ghế salon gỗ, tủ ly... Khách bước vào nhà lúc nào cũng được người nhà ra chào và mời nước, khi cái quạt trần quay nhè nhẹ xua bớt cái nóng đô thị nhiệt đới thì chủ nhà sẽ hỏi thăm cảm giác của khách khi đến nhà chơi.

Sau đó là những câu chuyện về thời tiết, việc làm, giải trí. Người cư xá tiếp khách dù thân hay sơ cũng không bao giờ khoe của, khoe địa vị, điều họ khoe duy nhất là chuyện học hành tiến bộ của con cháu hoặc cây kiểng trong nhà.

Cung cách rước chuyện khách của người cư xá không khách sáo, không lơ là mà chừng mực, tử tế, biết lắng nghe và luôn cám ơn, đó là những phẩm chất được giữ gìn cẩn trọng.

Thầy chúng tôi có lần nói: “Nền nếp lối sống văn minh của cư dân đô thị được thăng hoa và duy trì đều trông cậy vào tầng lớp trung lưu. Và không ở đâu giới trí thức trung lưu quần cư trọn vẹn bằng cư xá”.

Với một người đến từ miền quê cần định hình nếp sống chuẩn mực thị dân thì lời thầy như một chuẩn để noi theo. Không ai đến đô thị này để chinh phục cả, động lực trước tiên là tìm kiếm một đời sống tốt hơn và tấm gương sống văn minh của người cư xá Sài Gòn là hình mẫu.

Buổi sáng những bà mẹ, người chị quét sân và quét luôn cả đoạn đường trước cửa nhà, chuyện dắt chó đi vệ sinh cũng tự hốt, con nít phá cây làm ồn sẽ nhận được lời khuyên răn, không ai mắng chửi, tiếng ồn từ sinh hoạt mỗi nhà hạn chế tối đa, người sắm được xe hơi cũng cố sao cho đừng lố bịch, đám ma, đám cưới cũng chừng mực đúng lễ không rình rang... Nhịp sống hàng ngày của người cư xá là tôn trọng cộng đồng và phẩm chất ấy trở thành một tấm gương.

Tất nhiên bây giờ cái nền nếp sống văn minh của người cư xá Sài Gòn cũng có những thay đổi. Vài ông chủ nào đó không ngần ngại mua mấy căn cư xá một lúc để cất lên một biệt thự kệch cỡm, loè loẹt.

Quán karaoke, quán nhậu, cà phê nhạc cứ cắn phá không gian, không một lời xin phép. Xe hơi hàng xóm cứ đậu choán cửa nhà hàng xóm, tiếng xe gắn máy, tiếng các dàn nghe nhạc gia đình cứ tra tấn ầm ĩ...

Đã đến lúc đặt ra vấn đề nếu phá huỷ không gian sống văn minh của các cư xá Sài Gòn thì người đô thị này sẽ còn lại gì? Từ tư thế của một người nhập cư Sài Gòn cũ, tôi sẽ hỏi những người đến sau rằng: từ nông thôn, tỉnh lẻ anh đến Sài Gòn mướn nhà trọ, rồi anh sẽ định cư ở chung cư, vậy thì anh mang nền nếp sống gì đến với các khu chung cư?

Ngay cả khi anh may mắn trở thành đại gia, vậy thì anh mang nếp sống gì đến với khu nhà biệt thự? Chẳng lẽ anh cứ theo mãi nếp sống thôn quê, tỉnh lẻ với những thói quen không còn phù hợp và thường khi vô tình phá hỏng nền nếp của cộng đồng văn minh thị dân?

Trong tất cả những cái mất đi của một đô thị lớn đang chuyển mình vươn tới tương lai như TP.HCM – Sài Gòn xưa, cái đáng sợ nhất là đánh mất văn minh và văn hoá của người cư xá, một thời là tấm gương sáng của đô thị này.