Cùng nhau tìm lối

Vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính gặp gỡ doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực nông nghiệp để tìm cách thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững và hội nhập tốt vào nền kinh tế toàn cầu trong khuôn khổ “Diễn đàn doanh nghiệp nông nghiệp”.

Xem E Paper số 138

Không phủ nhận thành tựu của nông nghiệp trong thời gian qua với thành tích đáng khích lệ khi tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2010 đạt trên 19,2 tỷ USD, có 7 mặt hàng vượt ngưỡng 1 tỷ USD xuất khẩu/năm, nông nghiệp đóng góp 20% GDP của cả nước.

Nhưng cũng còn đó không ít trăn trở vì nông nghiệp Việt Nam vẫn có sứ cạnh tranh yếu, nông dân vẫn còn nghèo, DN vẫn còn những khó khăn kinh niên chậm giải quyết.

Vấn đề có tính đặc trưng trong tất cả các lĩnh vực, tất cả các DN là bài toán về vốn. Với đặc thù của ngành có tỷ suất lợi nhuận thấp, rủi ro cao nên việc thiếu vốn là căn bệnh trầm kha của các DN nông nghiệp.

Thiếu vốn hầu như nằm ở tất cả mọi khâu của chuỗi giá trị, từ vốn đầu tư công nghệ, đến vốn lưu động mua nguyên liệu, tồn trữ thành phẩm.

Bài toán vốn mặc dầu cấp bách và quan trọng nhưng lời giải vẫn còn là một thách thức khi ngành nông nghiệp Việt Nam suốt một thời gian dài luôn bị chèn lấn bởi các khu vực kinh tế khác như công nghiệp, dịch vụ; đầu tư vào nông thôn thì bị chèn lấn bởi khu vực đô thị.

Đại diện Bộ Tài chính cũng chỉ biết chia sẻ với DN vì không tìm đâu ra nguồn vốn để phân bổ nhiều hơn nữa cho nông nghiệp.

Bên cạnh vốn, việc nâng cao sức cạnh tranh của ngành nông nghiệp vẫn trong vòng lẩn quẩn. Xuất khẩu nông phẩm thô, giá trị gia tăng thấp, không có thương hiệu nên không có lãi nhiều. Vì không có lợi nhuận cao nên việc tái đầu tư để nâng cao giá trị, xây dựng thương hiệu không được chú trọng và sản phẩm lại xuất thô.

Những vấn đề về hạ tầng nông thôn, chính sách nông nghiệp, lao động, về thu nhập của người nông dân cũng được đề cập nhưng vẫn chưa có quyết sách nào mang tính khả thi được đề xuất từ cả ở góc độ DN và nhà quản lý, hoạch định chính sách.

Tuy nhiên, một bức tranh lớn có thể nhìn thấy xuyên suốt diễn đàn là phần lớn DN còn rơi vào những kiến nghị mang tính vụn vặt, sự vụ, luôn yêu cầu hỗ trợ nhưng chỉ theo lối mòn của tư duy bảo hộ, đi ngược lại với nền nông nghiệp tự do cạnh tranh trong khuôn khổ WTO mà Việt Nam là thành viên.

Các nhà quản lý thì luôn cho rằng đã nỗ lực rất nhiều cho ngành nông nghiệp nhưng chỉ dừng ở mức chính sách chứ triển khai không bao nhiêu.

Thực tế cho thấy, nông nghiệp Việt Nam thiếu sức cạnh tranh có phần của nhiều thành phần, cả Nhà nước, DN và kể cả nông dân. Ở vai trò nhạc trưởng, Nhà nước đã không có chiến lược phù hợp để tạo dựng vị thế nông nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị thế giới, và chính sách triển khai còn dàn trải, chưa tập trung đúng mức vào lĩnh vực, vào khâu đột phá.

Hạ tầng nông thôn, quy hoạch, đầu tư cho nguồn nhân lực chưa xứng tầm. Hiện tượng được mùa, mất giá, người nuôi tôm cá treo ao, tranh mua mía, xuất khẩu với giá thấp... là biểu hiện của sự yếu kém trong hoạch định và triển khai chính sách cho nông nghiệp. DN thì còn ỷ lại, thiếu tính năng động, không có tầm nhìn và định hướng chiều sâu.

Sau hàng chục năm sản xuất và xuất khẩu, hàng hóa Việt Nam vẫn chỉ xuất thô, giá trị thấp, không có thương hiệu là những biểu hiện của sự yếu kém đối với các DN.

Hệ quả này, cũng còn có sự góp phần của chính người nông dân với tư tưởng bảo thủ, tâm lý bầy đàn, canh tác chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, thích làm ăn nhỏ lẻ, manh mún.

Hàng hóa có chất lượng không ổn định, độ đồng đều thấp, làm theo phong trào, trông chờ sự trợ giúp của Nhà nước... là những bằng chứng yếu kém từ phía nông dân.

Muốn nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, cần có sự tham gia góp sức từ mọi ngành, mọi giới trong xã hội. DN phải đi tiên phong, định hướng mạnh mẽ với cạnh tranh trên thị trường nội địa và quốc tế.

Nhà nước hỗ trợ với vai trò nhà kiến tạo khi đầu tư hiệu quả vào hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng giáo dục, khơi thông nguồn lực bằng các chính sách hữu hiệu.

Nông dân phải chấp nhận thay đổi, phải cập nhật và ứng dụng kiến thức khoa học vào canh tác, phải chủ động điều chỉnh để thích nghi với nhu cầu thị trường. Và hơn hết, xã hội phải thực sự đứng cùng ngành nông nghiệp.

Nhiều kỹ sư, chuyên gia chịu về với ruộng đồng, nhiều ngân hàng, định chế tài chính chịu đồng hành cùng nông dân. Và trên tất cả, mỗi người dân Việt Nam hãy ủng hộ bằng hành động thiết thực nhất, tiêu xài và nhiệt thành quảng bá cho nông sản Việt.