Giảm sở hữu chéo ngân hàng: Cần nỗ lực gấp đôi

Từ ngày 15/7 đến cuối năm, các ngân hàng (NH) phải chấm dứt sở hữu chéo xuống giới hạn cho phép theo luật định. Để kế hoạch có thể chạy đúng với dự kiến, các bên liên quan cần nỗ lực gấp đôi.

Chỉ trong vòng 2 tháng, hàng loạt vụ mua bán, sáp nhập diễn ra rốt ráo.

Ngày 8/5, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố quyết định mua lại toàn bộ cổ phần với giá 0 đồng và chuyển đổi NHTM CP Đại Dương (OceanBank) thành NHTM TNHH MTV Đại Dương do Nhà nước làm chủ sở hữu, chấm dứt toàn bộ quyền, lợi ích và tư cách cổ đông của các cổ đông hiện hữu của OceanBank và chỉ định NH TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) tham gia quản trị, điều hành.

Trước đó, đầu tháng 3, NHNN mua lại NH TMCP Xây dựng Việt Nam (VNCB) với giá 0 đồng và chuyển đổi thành NHTM TNHH MTV Xây dựng Việt Nam (NH Xây dựng), đồng thời giao cho NH TMCP Ngoại thương Việt Nam tham gia quản trị.

Mới đây, ngày 25/5, NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) và NH TMCP Phát triển nhà Đồng bằng sông Cửu Long (MHB) đã hoàn tất thủ tục cuối cùng ký kết biên bản bàn giao toàn hệ thống và công bố sáp nhập MHB vào BIDV.

3 ngày trước đó, VietinBank, PG Bank và Petrolimex cũng đã tổ chức lễ ký kết bộ hồ sơ sáp nhập PG Bank vào VietinBank và thỏa thuận hợp tác toàn diện giữa VietinBank và Petrolimex. Đây cũng là động thái khởi đầu cho giai đoạn thực hiện các thủ tục để sáp nhập 2 NH.

Không chỉ rốt ráo trong việc giải quyết NH yếu kém, việc giảm tỷ lệ sở hữu chéo giữa các NH đang được NHNN siết chặt.

Link bài viết

Cụ thể, nếu đến ngày 31/12, các cổ đông nắm giữ tỷ lệ cổ phần lớn tại NH không giảm được tỷ lệ cổ phần sở hữu vượt giới hạn cho phép thì NHNN sẽ buộc nhà đầu tư có liên quan hoặc đại diện của nhà đầu tư phải rút lui khỏi HĐQT hoặc vị trí điều hành; không được phép nhận cổ tức bằng tiền đối với phần cổ phần vượt giới hạn cho phép; đồng thời áp dụng phương án tái cơ cấu bắt buộc.

NH có cổ đông sở hữu tỷ lệ cổ phần cao hơn giới hạn cho phép sẽ phải cung cấp thông tin chi tiết tỷ lệ sở hữu cộng với lộ trình giảm tỷ lệ này xuống dưới giới hạn cho phép để đảm bảo tuân thủ quy định trong Luật các tổ chức tín dụng chậm nhất cuối năm 2015.

Một số trường hợp ngoại lệ nếu được Thủ tướng Chính phủ hay NHNN duyệt.

Nhìn chung, tiến trình tái cơ cấu hệ thống NH hiện đang chuyển sang một giai đoạn mới với những giải pháp quyết liệt hơn từ phía NHNN.

Tất cả NH yếu kém, không có triển vọng phục hồi sẽ bị xử lý dứt điểm, kể cả khi phải áp dụng các biện pháp giải thể, phá sản hoặc các biện pháp can thiệp bắt buộc khác.

Cũng theo nội dung của Thông tư 06, trong thời gian chuyển đổi từ ngày 15/7 đến 31/12, giới hạn sở hữu cho phép là 5% đối với cá nhân và 15% đối với tổ chức và tối đa là 20% đối với tổ chức cộng các bên liên quan.

Tuy nhiên, xét về thực tế thị trường vẫn còn một số cổ đông nắm tỷ lệ cổ phần vượt rào.

Ngoại trừ Agribank, cả 3 NHTM nhà nước còn lại đã cổ phần hóa với tỷ lệ nắm giữ của Nhà nước chiếm ưu thế. Các NHTM nhà nước chỉ sở hữu một số NH TMCP hoặc NH liên doanh và một số NHTM nhà nước được sở hữu bởi các NH nước ngoài.

Hơn thế nữa, việc Vietcombank sở hữu Eximbank là do vào cuối thập niên 1990 và đầu 2000, Vietcombank được Chính phủ chỉ định tiếp quản Eximbank khi NH này gặp khó khăn tài chính.

Hay nói cách khác, NHTM nhà nước không có nhiều động cơ sở hữu các NH TMCP. Tuy nhiên, ngoài Eximbank, hiện Vietcombank còn nắm giữ tỷ lệ ở một số NH khác, trong đó có Saigonbank...

Hình thức sở hữu chéo thứ 2 là DN nhà nước góp vốn vào các NH TMCP. Trong đó Tập đoàn EVN nắm 16% cổ phần ABBank, PVN nắm 52% cổ phần PVcomBank.

Hay một số cá nhân cùng gia đình có tỷ lệ cổ phần nắm giữ vượt trần giữa 2 NH. Cụ thể, ông Trầm Bê và gia đình sở hữu 20,8% cổ phần SouthernBank và trên 6% tại Sacombank theo báo cáo tình hình quản trị của NH này cuối năm 2014.

Sở hữu chéo được xem là một thách thức trong quá trình tái cơ cấu hệ thống NH trước sự lũng đoạn của nhóm lợi ích, có thể gây ra những hệ lụy vô cùng nguy hiểm cho cả hệ thống và nền kinh tế. Để giải quyết tình trạng sở hữu chéo nguy hiểm này, NHNN đã ban hành Thông tư 36.

Vì thế, thị trường đã đang và sẽ xảy ra làn sóng chuyển nhượng cổ phần của các NH để thực hiện quy định trên.

Theo TS. Ngô Minh Châu, giảng viên tài chính - NH, việc thoái vốn tại các NH TMCP để thực hiện thông tư trên cũng là một vấn đề gây khó khăn cho các ngân hàng, vì cần phải có thời gian tìm đối tác giao dịch và phải tính toán mức giá hợp lý để đạt hiệu quả.

Nhưng với quy định trên lộ trình thoái vốn về đúng tỷ lệ cho phép sẽ diễn ra mạnh mẽ đến cuối năm nay cùng với quá trình M&A, tình trạng sở hữu chéo phải được xóa bỏ.

Tuy nhiên, hiện vẫn còn 5 trong số 33 NHTM vi phạm quy định về tỷ lệ sở hữu trong khi 8 NH có tỷ lệ sở hữu của cổ đông và bên liên quan cao hơn 20%.

Do đó, theo TS. Minh Châu, nên tiếp nhận các nhà đầu tư mới, nhất là các nhà đầu tư ngoại trong quá trình tái cấu trúc hệ thống NH và cần thiết nên mở "room" từ 30% lên 50% hoặc cao hơn như một số nước trên thế giới.

Mặt khác, NHNN cần phải có những quy định chặt chẽ trong việc tăng vốn điều lệ NH, sở hữu cổ phần, cổ phiếu.

Trong đó, tăng cường tính tuân thủ trong quá trình thực hiện cũng như chú trọng công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong hoạt động nhất là việc chấp hành pháp luật cũng như các quy định của Chính phủ và các bộ, ngành và phải hoạt động có hiệu quả của các cơ quan giám sát tài chánh quốc gia để minh bạch hóa cũng như phát hiện những sai trái hoặc kịp thời ngăn chặn việc tái diễn các trường hợp sở hữu chéo phát sinh.

Đồng thời, NHNN cần mạnh dạn và quyết tâm loại trừ các "lợi ích nhóm", "sân sau" gây ra tiêu cực và nguy hiểm cho cả hệ thống NH nền kinh tế nói chung.

Bởi sở hữu chéo tạo ra vốn ảo và là tác nhân tạo ra cuộc đua lãi suất vô cùng lộn xộn trong thời gian vừa qua; lượng tiền không vào kinh doanh, sản xuất mà chạy lòng vòng từ NH nay sang NH khác; nhiều NH được sở hữu rất nhiều công ty gia đình tạo thành mối sở hữu chằng chịt. Các DN này là những "sân sau", dùng tiền ảo rút vốn thật để thâu tóm, chiếm đoạt NH khác...