Chính phủ trao thêm thẩm quyền cho UBND đặc khu trong quản lý đất đai, tài nguyên

Việc ban hành Nghị định nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho mô hình chính quyền đặc khu, bảo đảm sự thống nhất trong quản lý nhà nước, đồng thời đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương. Đây được xem là nền tảng quan trọng để nâng cao hiệu quả quản trị tại các địa bàn có vị trí chiến lược về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, biển và hải đảo.

Theo Nghị định, UBND đặc khu thực hiện đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của UBND cấp xã theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, đồng thời được giao thêm nhiều thẩm quyền phù hợp với tính chất đặc thù của mô hình đặc khu.

UBND đặc khu được xác định là đơn vị dự toán ngân sách trực thuộc UBND cấp tỉnh, có trách nhiệm quyết định các biện pháp bảo đảm thi hành Hiến pháp, pháp luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên trên địa bàn; bảo đảm đầy đủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nguồn nhân lực và các nguồn lực cần thiết để pháp luật được thực thi nghiêm minh, thống nhất.

Bên cạnh đó, UBND đặc khu có trách nhiệm xây dựng, trình UBND cấp tỉnh xem xét, quyết định các chính sách, biện pháp phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành, lĩnh vực, thúc đẩy kinh tế tư nhân và hội nhập kinh tế quốc tế; đồng thời đề xuất các giải pháp đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên địa bàn.

Nghị định trao quyền cho UBND đặc khu quyết định kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hằng năm, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực theo quy định pháp luật; quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm, chủ trương đầu tư các chương trình, dự án trên địa bàn theo quy định của pháp luật về đầu tư công. UBND đặc khu cũng được quyết định các biện pháp huy động sự đóng góp của Nhân dân để đầu tư xây dựng hạ tầng, giao thông, công trình công cộng, phúc lợi xã hội; ban hành các chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế hộ gia đình và cơ sở sản xuất - kinh doanh.

Theo Nghị định, UBND đặc khu được giao thẩm quyền xây dựng đề án thành lập, giải thể, sáp nhập, chia tách, điều chỉnh địa giới và đổi tên các đơn vị hành chính thuộc đặc khu để trình cấp có thẩm quyền quyết định. Trên cơ sở chỉ tiêu biên chế do UBND cấp tỉnh giao, UBND đặc khu được quyết định cụ thể biên chế công chức và số lượng người làm việc hưởng lương từ ngân sách nhà nước trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý.

UBND đặc khu cũng có thẩm quyền thành lập, tổ chức lại, giải thể, đặt tên và đổi tên thôn, tổ dân phố theo quy định của pháp luật; quyết định số lượng người hoạt động không chuyên trách hưởng phụ cấp từ ngân sách nhà nước theo quy định của chính quyền địa phương cấp tỉnh.

Đáng chú ý, UBND đặc khu được trao quyền quyết định các chương trình, đề án phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng chính quyền số, kinh tế số, xã hội số; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của bộ máy hành chính và cung cấp dịch vụ công cho người dân, doanh nghiệp.

Trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường, Nghị định cho phép UBND đặc khu quyết định các biện pháp quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên nước, rừng và biển, bảo vệ môi trường theo quy hoạch, kế hoạch và quy định của pháp luật; tổ chức thực hiện nhiệm vụ phòng, chống thiên tai và dịch bệnh.

Bên cạnh đó, UBND đặc khu được quyết định các biện pháp phát triển nông nghiệp, nông thôn, lâm nghiệp, ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng và giao thông, cũng như triển khai các chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Đối với lĩnh vực xã hội, UBND đặc khu được quyết định các biện pháp phát triển giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, chăm sóc sức khỏe ban đầu; phát triển văn hóa, thể dục - thể thao; thực hiện chính sách an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, giải quyết việc làm, bảo vệ và chăm sóc trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật và các đối tượng chính sách.

Đồng thời, UBND đặc khu có trách nhiệm quyết định các biện pháp bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên; thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số và tín đồ tôn giáo.

Nghị định cũng cho phép UBND đặc khu thực hiện một số nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của HĐND cấp xã, thể hiện rõ tính linh hoạt và chủ động của mô hình chính quyền đặc khu trong điều hành, quản lý địa phương.

Theo quy định, UBND đặc khu hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số, đồng thời đề cao vai trò, thẩm quyền và trách nhiệm của Chủ tịch UBND đặc khu. Mô hình này được tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bảo đảm khả năng chủ động xử lý các tình huống đột xuất, nhất là trong bảo vệ chủ quyền, an ninh trên các vùng biển, hải đảo.

UBND đặc khu được tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, phù hợp yêu cầu quản trị địa phương hiện đại; đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng dịch vụ công trực tuyến; bảo đảm hoạt động dân chủ, công khai, minh bạch và thống nhất, thông suốt, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo.

Về cơ cấu, UBND đặc khu gồm Chủ tịch, các Phó Chủ tịch và Ủy viên, số lượng do UBND cấp tỉnh quyết định. UBND đặc khu có thể tổ chức Văn phòng UBND, tối đa một phòng chuyên môn và Trung tâm Phục vụ hành chính công, hoặc bố trí công chức chuyên môn để tham mưu, giúp việc.

Theo Nghị định, UBND đặc khu chịu sự giám sát của HĐND cấp tỉnh, hằng năm báo cáo kết quả hoạt động hoặc báo cáo đột xuất theo yêu cầu. Chủ tịch UBND đặc khu có trách nhiệm giải trình trước HĐND cấp tỉnh về các vấn đề liên quan khi được yêu cầu.

Việc ban hành Nghị định số 322/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, phát huy tiềm năng, lợi thế của các đặc khu, qua đó phục vụ mục tiêu phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.