Nhiều năm trước đây, cá chốt ở Bạc Liêu nhiều vô kể. Có lẽ thế, nên có câu “Bạc Liêu nước chảy lờ đờ/ Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu”. Cá chốt có phần thịt chắc ngọt, trứng ẩn trong bụng mỡ vàng ươm, béo ngậy. Cá chốt kho tiêu, kho sả ớt, nấu canh chua..., nhiều quá thì làm mắm. Món mà cả nhà tôi ai cũng thích vẫn là canh cá chốt lá me non do má tôi nấu.
Cách nấu canh cá chốt lá me non khá đơn giản. Má tôi làm sạch cá chốt rồi đảo chung với một ít sả ớt bằm đã phi thơm, nêm gia vị rồi đun trên lửa nhỏ khoảng 10 phút, chờ nồi nước có đầu hành lá đập dập sôi già rồi bỏ cá vào, nêm nếm vừa miệng. Sau đó nhanh tay vò dập lá me đã rửa sạch bỏ vào, thêm chút hành, chút rau ngổ và ớt xiêm xắt lát. Thi thoảng, má sai hai anh em tôi ra bờ kênh hái bông so đũa, bông điên điển, ra vườn ngắt rau muống, đậu bắp, cắt bắp chuối, xuống ao lấy rau nhút để ăn kèm. Canh cá chốt lá me non ngon nhất là ăn kèm với cây chuối hột thái thật mỏng.
Cá chốt là loại cá nhỏ nên rất nhanh chín. Nên khi nấu canh, nước sôi độ chừng 5 phút thì tắt bếp, nếu không cá sẽ bị nát. Nồi canh cá chốt lá me non bay mùi chua thanh. Dám cá là trong những vị chua các món ẩm thực, không có vị chua nào thanh đầu lưỡi như lá me non, mà cũng chỉ có nồi canh cá chốt lá me non mới có màu trắng đục như sương sáng, có màu vàng lá me nấu chín như màu đồng lúa buổi xế chiều.
Tôi thích nhất là được ăn món canh này với cơm trắng bới từ chiếc nồi đồng nấu bằng lá dừa của má, thêm chút nước mắm dầm ớt hoặc chấm nhẹ đầu đũa vào chén muối hột dầm ớt rồi ngậm vào môi cho ấm lòng.
Mà không chỉ có tôi, tía tôi cũng mê món canh này. Trưa nào đi làm đồng về mà có tô canh cá chốt lá me non là tía vui ra mặt. Tía hay nói, xứ mình có nhiều món canh chua, món nào cũng có hương vị riêng. Nhưng thanh tao và dễ ăn nhất là canh chua cá chốt lá me non. Món này còn ngon nữa khi vừa ăn vừa nghe cô Út nhà bên đu đưa võng ca cải lương...
Càng lớn càng được biết nhiều món ngon, mà anh em tôi vẫn hoài nhớ món canh chua giản dị từ lá me non và những con cá chốt nhỏ nhắn, béo bùi đậm vị, tôi mới thấm thía những lời tía nói. Cũng bởi, khó có món ăn ngon nào đậm tình như món ăn quê kiểng, nhất là được sum vầy bên mâm cơm đủ cả nhà, nghe tiếng cô Út hàng xóm ca cải lương thiệt ngọt trên khúc sông vắng.
Cá chốt cũng như cá kèo, trước đây được coi là món ăn của nhà nghèo, bởi có quá nhiều. Với một người đã trải qua những ngày ấu thơ ở quê cha đất tổ như tôi thì canh cá chốt lá me non là món ăn đặc biệt, chất chứa biết bao sự tảo tần của tía, của má, ghi dấu biết bao kỷ niệm về xóm làng.
Mùa mưa ở phố thị, nhìn những vòm me chao nghiêng trong gió, tôi ngẩn ngơ nhớ hương vị bát canh ngày nào.
Tôi cảm thấy môi mình chua nhẹ một vị ngọt ngon...
