Thuế chuyển nhượng vốn : Bịt “lỗ hổng” cách nào ?

Hàng loạt thương vụ chuyển nhượng vốn đình đám có dấu hiệu lách thuế vừa được TP.HCM “điểm mặt” gửi Bộ Tài chính.

Công ty Phở 24 đang được Cục Thuế thành phố yêu cầu giải trình về việc thuế chuyển nhượng vốn

Theo UBND TP.HCM, trong những năm gần đây, trên địa bàn TP, việc chuyển nhượng vốn góp của các tổ chức và cá nhân trong các DN diễn ra thường xuyên, tuy nhiên công tác quản lý việc nộp thuế mới chỉ dừng lại ở việc ghi nhận theo kê khai, chủ yếu được thực hiện là do DN tự khai hoặc đối tượng cần cơ quan thuế xác nhận để hoàn thành các thủ tục pháp lý, số thuế thu được từ hoạt động này chủ yếu tập trung ở các DN có vốn đầu tư nước ngoài.

Chiêu thức tinh vi

Một chiêu thức phổ biến là DN chuyển nhượng vốn lòng vòng bằng cách thành lập nhiều công ty, nhiều chi nhánh, thay đổi liên tục địa điểm kinh doanh nên cơ quan thuế khó quản lý.

Công ty cổ phần y khoa Hoàn Mỹ là một ví dụ. Công ty này thành lập công ty cổ phần Bệnh viện đa khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn, đồng thời thành lập thêm hai chi nhánh tại Q.2 và Q.Tân Bình.

Trước đây, công ty cổ phần y khoa Hoàn Mỹ do Chi cục Thuế Q.3 quản lý, nhưng từ năm 2010 thì công ty chuyển đến hai địa chỉ khác nhau tại Q.1 và đổi tên thành công ty cổ phần y khoa Fortis Hoàn Mỹ, bảy lần thay đổi giấy chứng nhận đăng ký DN và thay đổi vốn điều lệ từ 118 tỉ đồng lên 155 tỉ đồng. Công ty cũng chuyển nhượng vốn cho cá nhân nước ngoài nhưng không kê khai, chỉ thay đổi tên người đại diện pháp luật.

Cơ quan thuế rà soát thì công ty mới lập tờ khai chuyển nhượng vốn với giá vốn là 618 tỉ đồng, giá bán là 776 tỉ đồng, phát sinh thu nhập là 157 tỉ đồng, dẫn đến thuế thu nhập DN phải nộp là 39 tỉ đồng, trong đó có cá nhân đang làm thủ tục xin miễn thuế theo Hiệp định tránh đánh thuế hai lần giữa Việt Nam và Singapore.

Ở một trường hợp khác, công ty cổ phần thương mại dịch vụ Phở 24 thường được biết đến dưới tên gọi “Phở 24” được chuyển nhượng cho công ty Việt Thái Quốc Tế - đơn vị sở hữu thương hiệu Highlands Coffee, với giá 20 triệu USD trong khi giá vốn chỉ 1 tỉ đồng.

Thương vụ này đình đám trên báo chí từ tháng 7/2013. Sau đó, công ty Việt Thái Quốc Tế bán 50% cổ phần “Phở 24” cho Jollibee - thương hiệu thức ăn nhanh nổi tiếng của Philippines - với giá trị giao dịch là 25 triệu USD.

Tuy nhiên, khi cơ quan thuế kiểm tra thì công ty mới chỉ đăng ký thay đổi tên người đại diện pháp luật cho ông David Thái, còn tên các thành viên và tỉ lệ góp vốn không thay đổi, các bên chuyển nhượng không cung cấp hợp đồng nên cơ quan thuế chưa có cơ sở để xử lý.

Thêm quy định: lập hóa đơn

Theo Cục Thuế TP.HCM, pháp luật hiện nay không có quy định nào buộc DN bán cổ phần chỉ được thay đổi tên thành viên sở hữu cổ phần khi đã hoàn thành nghĩa vụ thuế. Do đó, khi DN bán cổ phần, cơ quan thuế rất khó kiểm tra DN đã kê khai nộp thuế hay chưa.

Cũng theo Cục Thuế TP HCM, trước ngày 1/7, pháp luật quy định DN chỉ làm thủ tục chuyển quyền sở hữu cổ phần của cá nhân cho người khác thì cá nhân đó phải có chứng từ nộp thuế thu nhập cá nhân.

Thế nhưng, thực tế người bán cổ phần chưa kê khai nộp thuế thu nhập cá nhân vẫn được cơ quan cấp giấy đăng ký kinh doanh, cơ quan cấp giấy chứng nhận đầu tư vẫn làm thủ tục chuyển quyền sở hữu. Từ đó, cơ quan thuế không có biện pháp chế tài. Nếu cá nhân không kê khai thì cơ quan thuế cũng không có cơ sở để tính thuế.

Hiện pháp luật quy định DN làm thủ tục thay đổi thành viên sở hữu cổ phần nhưng không có chứng từ chứng minh cá nhân bán cổ phần đã hoàn thành nghĩa vụ thuế thì DN đó phải khai thuế, nộp thuế thay cho cá nhân.

Tuy nhiên, trong văn bản gửi Bộ Tài chính ngày 5/12, UBND TP HCM vẫn kiến nghị Bộ Tài chính quy định thêm: Kể từ ngày 1/1/2014, DN bán cổ phần phải lập hóa đơn giá trị gia tăng để kê khai nộp thuế. DN mua cổ phần không có hóa đơn hợp pháp thì không được tính vào chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập DN; giá trị vốn cổ phần phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt.

Trường hợp bán cổ phần không có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt thì cơ quan thuế có quyền ấn định giá chuyển nhượng và giá vốn. Việc ấn định giá chuyển nhượng và giá vốn chuyển nhượng được thực hiện theo quy định của pháp Luật Quản lý thuế.