HSBC: Cần nỗ lực tái cơ cấu kinh tế để phát triển bền vững

Cánh cửa hội nhập đang mở ra cơ hội lớn cho thương mại và đầu tư, song các chuyên gia khuyến cáo Việt Nam cần nỗ lực tái cơ cấu hơn để phát triển bền vững.

Mở rộng cánh cửa hội nhập

Trong Báo cáo Kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 7/2015 vừa được công bố, Khối Nghiên cứu Kinh tế của Ngân hàng HSBC nhận định, Việt Nam dường như đang đứng ngoài tình hình bất ổn trên thế giới với các dòng tin tức và chỉ số kinh tế lạc quan hơn. Hoạt động xuất khẩu trong tháng 6 tăng 18% so với năm ngoái, đưa mức tăng trưởng từ đầu năm đến nay đạt gần 10%.

Chỉ số Nhà Quản trị mua hàng (PMI) cũng tích cực không kém với mức tăng trưởng mạnh trong quý II. Tăng trưởng tín dụng cũng tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái nhờ vào nhu cầu cải thiện.

Bên cạnh đó, triển vọng kinh tế Việt Nam được các chuyên gia đánh giá thêm phần sáng sủa khi cánh cửa hội nhập ngày càng mở rộng.

Ngày 29/6 vừa qua, Tổng thống Mỹ Obama đã ký ban hành luật về Quyền xúc tiến thương mại (TPA) cho thấy các cuộc đàm phán đối với Hiệp định kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương có thể sẽ kết thúc trong những tháng tới.

Đối với Việt Nam, đây là một tín hiệu tích cực khi trước giờ vẫn chưa ký kết hiệp định thương mại tự do với Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất.

>>HSBC: Kinh tế Việt Nam đối mặt với 2 rủi ro tiềm ẩn

Điều này không chỉ tạo cơ hội cho hoạt động đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nhiều hơn để tận dụng lợi thế chi phí nhân công rẻ và thuế suất ưu đãi, mà còn là tín hiệu tích cực đối với tình hình kinh tế nói chung và tăng trưởng năng suất lao động bởi người lao động nông thôn có thể cải thiện cuộc sống của mình rất nhiều khi tham gia lao động sản xuất tại các nhà máy.

Vì vậy, tăng trưởng GDP được kỳ vọng tăng nhanh trong vài năm  tới.

Hạn chế trong mô hình tăng trưởng

Báo cáo trên cũng phân tích về những hạn chế trong mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam, đặc biệt là tính không bền vững khi dựa vào nguồn lao động giá rẻ và phân bổ nguồn lực thiếu hiệu quả.

Nguồn: CEIC,HSBC

Theo HSBC, nguyên nhân chính nằm ở việc quản trị nguồn lực, đặc biệt là phân bổ nguồn vốn.

Cụ thể, khối doanh nghiệp Nhà nước mặc dù hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn được phân bổ nguồn vốn khá lớn. Mặc dù tỷ lệ này đã được giảm liên tục từ đầu những năm 2000 thì phần chia cho khối này vẫn luôn là khoảng 40% tổng nguồn vốn đầu tư.

>>HSBC cắt giảm 25.000 việc làm trên toàn cầu

"Điều này về cơ bản có ý nghĩa là trong khi khối quốc doanh nắm giữ một phần đáng kể về đầu tư từ nhà nước thì sản lượng sinh ra ít hơn trong suốt thời gian qua"", HSBC nhận định.

Liên quan tới nguồn cung lao động, theo các nhà phân tích, mô hình tăng trưởng dựa vào lợi thế cạnh tranh về chi phí nhân công và quỹ đất canh tác dồi dào sẽ không bền vững.

Hiện Việt Nam có dân số ít hơn so với Philippines nhưng lực lượng lao động lại lớn hơn, chỉ đứng thứ hai sau Indonesia trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, trong trung hạn, nguồn cung lao động giá rẻ dư thừa sẽ biến mất và chi phí lương giá rẻ sẽ không còn.

Nghị định 60: Bước tiến tự do hóa nền kinh tế

Cũng trong thời gian này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 60/2015/NĐ-CP.

Theo đó, Chính phủ sẽ tháo bỏ trần sở hữu nước ngoài 49% ở đa số các lĩnh vực và điều này sẽ bắt đầu có hiệu lực vào tháng 9/2015. Những lĩnh vực trọng yếu như ngân hàng vẫn sẽ duy trì sở hữu nước ngoài ở mức trần 30%.

"Chưa có thông tin cụ thể về các lĩnh vực trọng yếu nào cùng với ngân hàng sẽ duy trì mức trần cũ này. Chúng tôi tin rằng bản thân nghị định này là một bước đi đúng hướng, nhưng việc vẫn còn thiếu các chi tiết cụ thể cũng như việc duy trì trần sở hữu đối với lĩnh vực ngân hàng cho thấy tiến độ cải cách vẫn còn diễn ra khá chậm", HSBC nhìn nhận.

Hiện tại, sàn giao dịch chứng khoán TP.HCM (HSX) có mức vốn hoá thị trường khoảng 49 tỷ USD trong khi sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) ở mức 6 tỷ USD, tổng cộng là 55 tỷ USD cho cả nước.

>>HSBC: Kinh tế Việt Nam sẽ tăng trưởng 6,1% năm 2015

Tại sàn HSX, các ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở mức trần 30% hiện đang chiếm 23%.

Điều này có nghĩa rằng lĩnh vực được lợi khi được tự do hoá thêm nữa để nâng cao quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động là không giới hạn.

Theo lý giải của HSBC, cho dù những nỗ lực nhằm cổ phần hoá các doanh nghiệp có vốn nhà nước hay việc tự do hoá cổ phần công đối với khối ngoại, nhà nước cần lưu ý đến các chi tiết luật cũng như việc thi hành.

Các yếu tố đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng của Việt Nam trong những năm tới sẽ là thương mại nhờ vào các thoả thuận thương mại quan trọng như TPP và nguồn lực chi phí lao động.

Những nguy cơ lớn nhất sẽ xuất phát từ chính Việt Nam khi việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả sẽ khiến cho năng suất suy yếu dần và khiến Việt Nam rơi vào cái bẫy thu nhập trung bình thấp.

Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy thoát ra khỏi điều này là khó có thể và đòi hỏi những nỗ lực tích cực để thúc đẩy đầu tư hiệu quả cho dù có ở đầu tư cơ sở hạ tầng phần cứng hay mềm.

>>HSBC có ảnh hưởng thế nào tại Techcombank?