Tính già hóa non

Chương trình trợ giá gạo trị giá hàng tỷ USD đã đẩy toan tính của Chính phủ Thái Lan vào tình thế lưỡng nan: vừa mất tiền, vừa mất tiếng.

Trong chương trình này, Chính phủ Thái Lan đã mua gạo của nông dân với một mức giá hào phóng, cao hơn khỏang 50% so với giá thị trường. Chính phủ của bà Thủ tướng Yingluck tính toán: Thái Lan sẽ giữ gạo trong kho, cắt giảm xuất khẩu cho thị trường thế giới và sự thiếu hụt bất ngờ từ quốc gia xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới có thể gây ra sự tăng đột biến giá gạo toàn cầu.

Sau đó, Thái Lan sẽ mở kho và bán với giá cao. Kế hoạch này gần như hoàn hảo theo lý thuyết, ngoại trừ một vấn đề thực tế: Chính phủ Thái Lan đã đánh giá thấp sự phản ứng của thị trường. Các thương nhân chuyển sang mua hàng từ các nhà cung cấp ở Ấn Độ, Pakistan, Myanmar, hoặc Việt Nam. Trong đó, Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu và đẩy gạo tràn ngập thị trường với hơn 10 triệu tấn. Vì thế, thay vì dàn xếp để tăng giá gạo, Thái Lan bất lực nhìn giá gạo trên toàn cầu sụt giảm.

Hiện có đến 18 triệu tấn gạo tồn kho tại Thái Lan, trong khi chất lượng gạo dự trữ ngày càng xấu đi, giá trị tính ra giảm bớt 20% mỗi năm. David Dawe, một nhà kinh tế cao cấp của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc dự báo, trong những năm tới, Thái Lan sẽ bị loại khỏi vị trí là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới của gạo bởi Ấn Độ và Việt Nam.

Thực tế Chính phủ Thái Lan hoàn toàn không lường được đúng mức chi phí thực hiện, nên khoản thua lỗ từ chương trình này rất lớn, từ 5 đến 7 tỷ USD. Cơ quan đánh giá tín dụng Moody cảnh báo chương trình này có thể ngốn 8% ngân sách quốc gia Thái, buộc Moody phải đánh giá lại xếp hạng tín dụng của Thái Lan.

Thủ tướng Yingluck bế tắc với kế hoạch của mình

Chính phủ Thái Lan đã công nhận chương trình trợ giáo gạo cho nông dân đã tiêu tốn 4,4 tỷ USD trong năm đầu tiên. Đảng Pheu Thai của nữ Thủ tướng Yingluck cho biết chương trình đã đạt được mục tiêu tăng thu nhập cho người nghèo ở khu vực nông thôn. Đây là chính sách "dân túy" mà người anh trai bà, cựu Thủ tướng Thaksin, từng thực hiện để lấy lòng cử tri ở phía Bắc. Tuy nhiên, khó khăn về ngân sách khiến Chính phủ của bà Yingluck trở nên lúng túng.

Phát biểu trên truyền hình, bà Yingluck cho biết vẫn sẽ thực hiện chương trình này nhưng giá gạo sẽ được trợ giá thấp hơn. Trước đó, vào cuối tháng 6, Thái Lan thông báo giảm giá mua ấn định cho một tấn gạo khiến nông dân phản ứng, đe dọa biểu tình. Cuối cùng, chính phủ phải lùi bước và giữ giá mua ở mức 15.000 baht/tấn cho đến tháng 9 tới.

Các nhà phân tích nhận định, Thái Lan đã trở thành "tù nhân" của chính chương trình họ đề ra, không thể hủy bỏ. Trong khi đó, 18 triệu tấn gạo tồn kho trở thành gánh nặng của ngành nông nghiệp nước này. Không sớm thì muộn, Thái Lan buộc phải xả kho hàng này để "cắt lỗ”.