“Ngoại giao ngăn ngừa”

Diễn đàn nhằm nỗ lực đạt được tuyên bố chung để thực hiện giải pháp “ngoại giao ngăn ngừa”, đề ra các biện pháp để tránh xảy ra tranh chấp trước sự tham vọng bành trướng của Trung Quốc.

Diễn đàn Khu vực ASEAN tháng 7/2010

Các Ngoại trưởng của ASEAN và Nhật Bản, Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc và Hoa Kỳ họp lại ở Bali, Indonesia trong khuôn khổ Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) từ ngày 16/7 đến 23/7 để bàn về những vấn đề an ninh ở châu Á.

Diễn đàn ARF dự kiến kêu gọi thực hiện “ngoại giao ngăn ngừa”, đề ra các biện pháp để tránh xảy ra tranh chấp ở biển Đông.

Cho tới nay, Trung Quốc vẫn chống lại việc diễn đàn ARF đưa vấn đề tranh chấp lãnh hải ra bàn thảo, trong khi những nước có liên hệ đến tranh chấp chủ quyền biển Đông như Việt Nam và Philippines muốn giải quyết vấn đề này với sự hợp tác của những nước như Nhật Bản và Hoa Kỳ.

Theo nhật báo Nikkei, bản tuyên bố của chủ tịch Diễn đàn Khu vực ASEAN, dự kiến được công bố ngày 23/7, có thể sẽ nhấn mạnh ARF sẽ kêu gọi thực hiện “ngoại giao ngăn ngừa”, cũng như kêu gọi những nước tham gia diễn đàn đề ra các biện pháp để tránh xảy ra các tranh chấp.

Theo tinh thần chung, Bản tuyên bố cũng sẽ khẳng định rằng Trung Quốc và ASEAN đều cần một môi trường hòa bình, hữu nghị và hài hòa.

Cuộc họp lần thứ 44 này dự kiến sẽ tiến thêm một bước trong việc đúc kết Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc (COC).

Bản dự thảo thông cáo chung, mà hãng tin Kyodo có được, ghi rằng: “ASEAN và Trung Quốc nỗ lực để hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông trước cuộc họp thượng đỉnh lần thứ 11 của ASEAN tại Bali vào tháng 11”.

Nhưng vấn đề là cho tới nay, Trung Quốc vẫn chủ trương giải quyết tranh chấp biển Đông trong khuôn khổ song phương với Việt Nam hay Philippines, chứ không muốn đưa vấn đề này ra bàn trong các cuộc họp đa phương.

Bởi vì, trên thực tế, Trung Quốc cũng đã biết rõ sự thất bại của mình nếu đối chiếu với các luật quốc tế liên quan đến chủ quyền tại biển Đông.

Bản đồ "lưỡi bò" (vạch màu đỏ) của TQ khiến du87 luận quốc tế bất bình

Mặc dù vậy, Bắc Kinh đã nhiều lần phản đối việc Hoa Kỳ can dự vào vấn đề biển Đông, yêu cầu Washington phải tôn trọng “quyền lợi cốt lõi” của Trung Quốc trong khu vực này.

Trước thái độ dứt khoát như vậy của Bắc Kinh, trước mắt, điều mà ASEAN có thể làm được với tư cách tổ chức khu vực đó là lập ra một cơ chế để giải quyết các tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc.

Theo Kyodo, dù có ký kết được trong năm nay, COC thật ra chỉ là nhằm ngăn ngừa xảy ra khủng hoảng do tranh chấp chủ quyền, chứ không thể giải quyết vấn đề cốt lõi, đó là tham vọng bành trướng của Trung Quốc, thể hiện qua đường “lưỡi bò” trên biển Đông.

Trong khi đó, tranh chấp biển Đông được quốc tế nhìn nhận là đã đi khỏi phạm vi biên giới các quốc gia đơn lẻ, và theo giới chuyên gia nhận định, nó đã trở thành vấn đề của khu vực.

Tổng tham mưu trưởng liên quân Mỹ Mike Mullen mới đây trong chuyến thăm Trung Quốc đã lên tiếng cảnh báo rằng các vụ đụng chạm có thể leo thang để trở thành xung đột vũ trang, gây nguy cơ cho hòa bình của khu vực.

Tướng Mike Mullen cũng bày tỏ “sự nghi ngờ” về sự gia tăng sức mạnh quân sự của Trung Quốc chỉ với mục đích quốc phòng.

Mặc dù vậy, nhiều bình luận từ phía Trung Quốc cho rằng quan hệ Trung Quốc - ASEAN quá quan trọng để mà bị ảnh hưởng bởi một vấn đề riêng lẻ, liên quan tới quyền lợi của một, hai quốc gia đơn lẻ.

Quan điểm này cũng phản ánh phần nào lập trường của báo chí chính thức ở Trung Quốc. Song, ngay trước thềm ARF, Philippines lên tiếng bác bỏ quan điểm khăng khăng chỉ đàm phán song phương của Trung Quốc.

Báo chí Philippines dẫn lời người phát ngôn của Tổng thống Philippines nói không thể chấp nhận lập trường của Bắc Kinh và các cuộc đàm phán về biển Tây Philippine (biển Đông) cần được tiến hành theo phương thức đa phương dưới giám sát của Liên Hiệp Quốc.

Người phát ngôn Edwin Lacierda được dẫn lời nói trong một cuộc họp báo rằng ngay cả khi Tổng thống Philippines Benigno Aquino sẽ có chuyến thăm tới Trung Quốc trong năm nay, chủ trương của Philippines sẽ không thay đổi. Philippines tự tin cho rằng đa số các nước thành viên của ASEAN ủng hộ lập trường đa phương này.