Mỹ dùng hiệp định NAFTA mới để cô lập Trung Quốc?

Thủ tướng Canada Justin Trudeau và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một cuộc gặp gỡ. Ảnh: Aandrew Harnik/AP

Theo đó, có điều khoản trong Thỏa thuận USMCA (Hiệp định Mỹ – Mexico – Canada, được xem là hiệp định NAFTA mới, là phiên bản nâng cấp của NAFTA "25 tuổi" với nhiều sự thay đổi) quy định nếu một thành viên vi phạm, các đối tác còn lại có thể rút khỏi USMCA trong vòng 6 tháng và thiết lập thỏa thuận song phương của riêng mình. Theo giới chuyên gia thương mại, điều khoản này rõ ràng là phù hợp với nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang cố cô lập Trung Quốc về kinh tế và muốn ngăn các tập đoàn Trung Quốc sử dụng Canada hay Mexico như cửa sau để đưa hàng miễn thuế vào Mỹ.

Link bài viết

Chuyên gia Derek Scissors thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ tại Washington nhận định thỏa thuận này cho chính quyền Trump quyền phủ quyết trên thực tế mọi cuộc đàm phán thương mại của Trung Quốc với Canada hay Mexico. Nếu nội dung điều khoản này được lặp lại trong các cuộc đàm phán tương tự của Mỹ với châu Âu hay Nhật Bản, điều đó sẽ có thể khiến Trung Quốc gặp khó khăn trong hệ thống thương mại toàn cầu, vì đây là 2 thị trường quan trọng trên thế giới hiện nay. Theo chuyên gia này, một thỏa thuận thương mại tự do giữa Canada hay Mexico với Trung Quốc hoàn toàn có thể xảy ra.

Thời gian qua, Bắc Kinh đã yêu cầu tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) công nhận Trung Quốc là một nền kinh tế thị trường sau khi nước này gia nhập WTO. Quy chế kinh tế thị trường có thể hạn chế rất nhiều đòn chống trả của phương Tây trước hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc. Nhưng yêu cầu của Trung Quốc đã không được Mỹ và châu Âu chấp nhận với lý do là các khoản trợ cấp của nhà nước cho doanh nghiệp đã tạo ra điều kiện cho hàng hóa dư thừa cũng như loại trừ cạnh tranh của nước ngoài.

Nhật báo Mỹ Washington Examiner đã không ngần ngại cho rằng với hiệp định NAFTA mới này, chính quyền Trump đã tìm thêm được một công cụ trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Đó là sử dụng các thỏa thuận tương tự như USMCA để hạn chế Trung Quốc thương lượng hiệp định thương mại tự do với các đối tác khác. Theo báo này, Mỹ muốn chặn trước khả năng Mexico và Canada ký bất kỳ một thỏa thuận thương mại nào với Trung Quốc. Nếu 2 nước này vẫn cứ xúc tiến, Nhà Trắng có thể phá vỡ USMCA - điều nằm trong chủ trương trước đây của ông Trump. Giới chuyên gia thương mại nhấn mạnh họ chưa từng thấy một điều khoản nào như vậy trước đây, ngay cả dưới dạng khái niệm. Có thể nói đây là đòn chiến tranh lạnh mới nhất mà chính quyền Mỹ tung ra với Trung Quốc.

Theo giới phân tích quốc tế, Trung Quốc rõ ràng là đối tượng bị tấn công vì cụm từ “nền kinh tế phi thị trường” được sử dụng trong Luật phá giá của Mỹ thường dùng để ám chỉ Trung Quốc. Ông Dan Griswold - Giám đốc Trung tâm Mercatus, thuộc Đại học Mason nhận định rằng ông Trump đã tranh thủ việc Canada và Mexico cần duy trì quan hệ với Mỹ để ngăn chặn 2 nước này liên minh thương mại với Trung Quốc. Tuy chưa rõ điều khoản này có lợi như thế nào đối với người tiêu dùng Mỹ, nhưng có thể có lợi cho chính quyền Mỹ nếu có nhiều nước khác đi theo và có thể gây sức ép buộc Trung Quốc thay đổi chính sách. Chính quyền Mỹ đang cố đưa những điều khoản tương tự vào các hiệp định đang đàm phán với các nước có giao dịch với Trung Quốc, chẳng hạn như Nhật Bản. Nếu Mỹ thành công thì Trung Quốc sẽ khó có khả năng né tránh các biện pháp thuế mà Mỹ áp đặt.