Hoài nghi tín dụng nhỏ

Nhiều chuyên gia kinh tế đã lên tiếng cho rằng tín dụng nhỏ không phải là giải pháp thoát nghèo, mà còn có thể là công cụ kiếm tiền của các tổ chức núp bóng từ thiện.

Đọc E-paper

Trong những năm gần đây, mô hình tín dụng nhỏ ngày càng gây tranh cãi. Các nhà phê bình lập luận rằng cho người nghèo vay vốn nhỏ với lãi suất phải chăng không phải là một cách hiệu quả để giúp họ thoát khỏi đói nghèo.

Sự tăng trưởng về khối lượng cho vay được thúc đẩy bởi một loạt ngân hàng nhỏ là vì lợi nhuận chứ không phải vì động cơ từ thiện. Ngân hàng Compartamos (một công ty của Mexico, lúc đầu chỉ là tổ chức phi lợi nhuận nhỏ) đã mang về 458 triệu USD thông qua đợt bán cổ phiếu ra công chúng năm 2007.

Hiện Compartamos là tổ chức tín dụng nhỏ lớn nhất ở Tây bán cầu với 1,2 triệu người vay. Giới chuyên gia cho rằng, mức lãi suất cao tạo ra lợi nhuận béo bở của Compartamos.

Theo giải thích của ông Muhammad Yunus, người đoạt giải Nobel Hòa bình cho mô hình tín dụng nhỏ phi lợi nhuận, Compartamos có lãi bằng cách thu phí khách hàng nghèo qua lãi suất hằng năm trên các khoản vay của họ khoảng 100%.

"Tín dụng nhỏ đã được tạo ra để chống lại những người cho vay tiền, chứ không phải để trở thành người cho vay tiền," ông Yunus lưu ý. Theo Center for Financial Inclusion, tổ chức chuyên cung cấp giải pháp tài chính cho các cá nhân thu nhập thấp có trụ sở ở Mỹ, trong tổng số khách hàng vay tín dụng nhỏ, các ngân hàng và tổ chức tài chính đang chiếm 60%.

Thị trường cho vay tín dụng nhỏ hiện đã vượt quá con số 60 tỷ USD. Sự tham gia của các tổ chức tài chính lớn đã khiến nhiều người nghi ngại về ý nghĩa từ thiện của ngành tín dụng nhỏ.

Một số tổ chức đã áp mức lãi suất cho vay tới 100%, thậm chí cao hơn nhằm thu lợi từ các khoản tín dụng nhỏ cho người nghèo. Theo nhà kinh tế học Muhammad Yunus, mức lãi suất chỉ nên cao hơn chi phí huy động vốn từ 10-15% để không trở thành khoản vay nặng lãi.

Compartamos đối phó với những lời chỉ trích bằng cách mời ba nhà kinh tế Dean Karlan, Manuela Angelucci và Jonathan Zinman, kiểm tra các bằng chứng.

Họ đã tạo ra hai bài kiểm tra ngẫu nhiên để tìm hiểu tác động của hoạt động cho vay của Compartamos. Các kết quả đã được công bố vào ngày 14/5 vừa rồi. Nghiên cứu đầu tiên xem xét liệu Compartamos thực sự cần phải tính phí 100% một năm hay không.

Kết quả, mức lãi suất cao nhất của họ phản ánh chi phí tiếp cận những người vay nghèo nhất và khó tiếp cận nhất. Họ phải tốn nhiều chi phí để xử lý 10 khoản vay 100 USD hơn so với khi xử lý một khoản vay 1.000 USD.

Nghiên cứu thứ hai là xem xét những gì đã xảy ra trong vòng ba năm sau khi Compartamos bắt đầu cho vay đối với nhóm từ 12 đến 50 phụ nữ ở bang Sonora, phía nam của biên giới với bang Arizona (Mỹ).

Kết quả là người đi vay đã có thể phát triển doanh nghiệp nhanh hơn và quản lý rủi ro tài chính tốt hơn, đặc biệt không phải bán tháo tài sản với giá rẻ để trang trải trong khó khăn. Họ cũng ít có khả năng cảm thấy chán nản, và nhiều khả năng tin tưởng người khác.

Tuy nhiên, nghiên cứu không thấy bằng chứng rõ ràng rằng tín dụng nhỏ giúp người dân thoát nghèo bằng cách tăng thu nhập của họ. Nhưng cũng không tìm thấy bất kỳ bằng chứng cho thấy vay tiền với lãi suất 100% khiến tình cảnh người dân tồi tệ hơn.

Như vậy, hoặc khoản vay ba năm là quá ngắn để đo lường tác động của tín dụng nhỏ, hoặc nó là một công cụ chống đói nghèo ít mạnh mẽ hơn so với những gì đã tuyên bố.

Tuy nhiên, có lẽ tác động rõ ràng của tín dụng nhỏ trong nghiên cứu này là tác động của nó đến sức mạnh của phụ nữ trong gia đình. Những phụ nữ vay tiền đã có được những quyết định trong gia đình và vì thế cuộc sống cân bằng hơn.