Stress – Giữa muôn trùng vây

Trong báo cáo mới nhất của Công ty Grant Thornton International, 72% lãnh đạo doanh nghiệp Việt Nam bị stress với mức độ tăng dần cùng với áp lực công việc. Thế nhưng, căn bệnh này không chỉ là bệnh “độc quyền” của doanh nhân, mà còn tấn công nhiều đối tượng khác, thậm chí chẳng chừa cả học sinh các lớp cuối cấp hay các bà nội trợ. Thế nhưng, lại ít người quan tâm đến gốc rễ của stress.

Stress thực chất là phản ứng tự bảo vệ của cơ thể trước những mối đe dọa nguy hiểm bằng cách huy động toàn lực để đối phó: não chỉ huy tiết các nội tiết tố cần thiết vào máu như adrenaline, norepineprine...; tim đập nhanh để bơm máu đến hệ cơ bắp; phổi tăng tốc bơm oxy; đường huyết vọt lên cao nhằm tăng cường cung cấp năng lượng khẩn cấp...

Khi nguy cơ qua đi, hiểm họa chấm dứt thì mọi thứ trở về trật tự cũ: tim đập chậm lại, hơi thở điều hòa, cơ bắp thả lỏng. Nhưng nếu sự đe dọa tuy không mãnh liệt mà cứ xảy ra dồn dập, hết đợt này tới đợt khác và đến lúc vượt quá sức chịu đựng của cơ thể thì sẽ gây nên những tác hại âm thầm, không lường trước được đối với cả thể chất lẫn tâm thần.

Stress vượt ngưỡng dẫn đến những bệnh tật mà lắm khi bác sĩ cũng bó tay và gán cho chúng những cái tên mơ hồ như “rối loạn thần kinh thực vật”, “rối loạn chuyển hóa”...

Theo nghiên cứu của Đại học Y khoa Harvard (Mỹ), ước tính có từ 60 - 90% bệnh nhân ở Mỹ tìm đến bác sĩ do bị stress. Stress liên quan mật thiết đến các bệnh lý thực thể như nhồi máu cơ tim, cao huyết áp, tiểu đường, suyễn, đau nhức kinh niên, mất ngủ, dị ứng, đau thắt lưng, bệnh ngoài da, ung thư, suy giảm miễn dịch, đồng thời dẫn đến các tổn thương tinh thần như suy giảm trí nhớ, bứt rứt, dễ hoang mang, trầm cảm, cáu gắt...

Do đó, không dễ tìm ra căn nguyên bệnh. Nếu bác sĩ chỉ quan tâm đến triệu chứng bên ngoài, chỉ đau đâu chữa đó, còn gốc rễ thực sự là stress không được giải tỏa, thì bệnh còn mãi và sẽ chuyển từ bệnh này sang bệnh khác, khiến người bệnh hoang mang, chất lượng cuộc sống bị giảm sút.

Có bị stress hay không còn tùy vào nhận định của mỗi người đối với vấn đề: với cùng một sự việc, người này nổi giận, còn người khác vẫn bình tĩnh tìm cách giải quyết; người này tuyệt vọng trong khi người khác xem là bài học để rút kinh nghiệm... Những dấu hiệu thực thể giúp sớm nhận ra stress là nhức đầu, đau lưng, rối loạn tiêu hóa hay buồn nôn, chóng mặt.

Đặc biệt là đau cột sống cổ hay cột sống thắt lưng, trong trường hợp này cứ tưởng là do loãng xương, gai cột sống, thoát vị đĩa đệm..., nhưng thực ra là do stress. Còn dấu hiệu về tinh thần là hay quên, mất định hướng, hoang mang; về cảm xúc là bứt rứt, dễ bị kích động... Người bị stress còn dễ bị cảm cúm, mất ngủ, tức ngực, tim đập nhanh...

Xác định được bệnh tật do stress mà ra là đã giải quyết được 50% vấn đề, tìm được giải pháp chống stress là 50% còn lại. Chơi thể thao, đọc sách, viết lách, làm việc nhà, nấu ăn, làm vườn... là những cách xả stress lành mạnh. Thiền và yoga cũng là giải pháp chống stress tích cực, tập trung vào việc cải thiện sức khỏe tâm thần. Cốt lõi của phương pháp này là luyện thở, chỉ chú trọng vào hơi thở chứ không suy nghĩ điều gì khác.

Cũng có nghiên cứu cho rằng rau cần tây, tỏi... có thể giúp giảm stress. Hiện nay, trên thị trường có những loại thực phẩm chức năng bổ sung các vitamin và các khoáng vi lượng như magnesium, kẽm được cho là nên sử dụng để phòng chống stress.

Vitamin C và vitamin nhóm B cũng có tác dụng chống stress hữu hiệu. Chẳng hạn, vitamin B5 tác động đến chức năng của tuyến thượng thận, giúp tạo các nội tiết tố quan trọng cho cơ thể và quá trình chuyển hóa tế bào. Các vitamin khác cũng thuộc nhóm B như acid folic, vitamin B6 tham gia quá trình tạo các hormone gây hưng phấn như serotonin.

Magnesium phosphate và calcium phosphate được xem là các khoáng chất làm giảm các triệu chứng âu lo và căng thẳng thần kinh. Kẽm được dùng trong quá trình sản xuất nội tiết tố sinh dục nam testosterol. Thiếu kẽm ảnh hưởng đến chức năng tình dục, tình trạng bất thường của tinh trùng và dẫn đến các bệnh lý của tuyến tiền liệt cũng như tình trạng căng thẳng, suy nhược ở nam giới. Bổ sung kẽm với hàm lượng cao có tác dụng chống oxy hóa và thải độc tố sinh ra do uống rượu, ngoài ra còn giúp tăng cường chuyển hóa thực phẩm thành năng lượng rất cần cho nam giới để giải tỏa stress.