Cá tra đã được "cứu"?

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) báo cáo đã rót tổng cộng 38.218 tỷ đồng để cứu ngành cá tra. Nhưng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) và không ít doanh nghiệp (DN) cho rằng con số đó không có thực.

Đọc E-paper

Bộ Nông nghiệp phản pháo

Theo NHNN, 38.218 tỷ đồng đã được cho ngành cá tra vay trong 3 quý đầu năm 2012, dư nợ là 20.784 tỷ đồng. Tuy nhiên, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNN) lại cho rằng con số này hết sức phi lý, vì tổng giá trị sản xuất và tiêu thụ của toàn ngành cá tra cả năm chỉ khoảng 28.000 tỷ đồng.

NHNN thì giải thích, các số liệu này được tổng hợp trên cơ sở báo cáo của các tỉnh, thành phố vùng đồng bằng sông Cửu Long. Cụ thể: doanh số cho vay trong 9 tháng đầu năm 2012 đối với lĩnh vực nuôi, trồng, thu mua chế biến cá tra đạt 38.218 tỷ đồng, doanh số thu nợ đạt 35.907 tỷ đồng; dư nợ cho vay đến ngày 30/9/2012 đạt 20.784 tỷ đồng. Số lượt khách hàng còn dư nợ tính đến thời điểm này là 5.962 hộ dân và 282 DN.

Trở lại câu chuyện "dốc tổng lực" cứu ngành cá tra, vào tháng 7/2012, trước những khó khăn quá cấp bách, VASEP, Bộ NN&PTNT đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho một gói tín dụng khẩn cấp để giải cứu ngành cá tra.

Theo đề xuất, gói tín dụng này lên tới 9.000 tỷ đồng nhằm hỗ trợ người nuôi, DN chế biến tiêu thụ khoảng 800.000 tấn cá tra nguyên liệu đến hết năm 2012. Và rất "bất ngờ", sau kiến nghị này, tổng lượng tiền cho ngành cá tra vay theo báo cáo từ NHNN đã vượt... 4 lần gói tín dụng kiến nghị trước đó.

Thực chất cho vay

Theo VASEP, tổng số doanh nghiệp (DN) chế biến xuất khẩu cá tra cả nước chỉ khoảng 160 DN, trong đó khoảng 30% gần như ngừng hoạt động.

Thế nhưng báo cáo từ NHNN lại cho biết có tổng cộng 282 DN chế biến cá tra vay vốn ngân hàng. Còn với 6.000 hộ dân nuôi cá tra, phần lớn hộ có tiền tự đầu tư không cần vay vốn, và hàng ngàn hộ nuôi nhỏ lẻ không vay được vốn.

Ông Dương Ngọc Minh, Phó chủ tịch VASEP phân tích thêm, nếu ngành cá tra đã vay 38 ngàn tỷ đồng, mà kim ngạch thu về của toàn ngành dự báo trong năm nay chỉ khoảng 1,7 tỷ USD, thì thật sự hiệu quả kinh tế của ngành quá kém, cần phải xem lại!

Trong khi đó, phản ảnh từ các DN về việc khó tiếp cận vốn vay ngân hàng hoàn toàn có thật. Ông Lâm Ngọc Hải, Phó giám đốc Công ty TNHH Thủy hải sản Sài Gòn - Mê Kông, cho biết, từ đầu năm tới nay, do thiếu vốn để mua nguyên liệu nên sản lượng xuất khẩu các mặt hàng cá tra, ba sa của công ty đã giảm 5% so với cùng kỳ năm 2011.

Hiện công ty đang có rất nhiều đơn hàng cho những ngày cuối năm 2012 và quý I/2013, nhưng vì không đủ nguồn vốn mua nguyên liệu nên chỉ có thể nhận những đơn hàng vừa phải chứ không thể ký các hợp đồng lớn.

Không chỉ DN ngành cá tra, ngay cả các DN ngành tôm cũng gặp khó trong khâu vay vốn. Bà Nguyễn Thị Hồng Anh, Công ty CP Thủy sản Cửu Long chia sẻ, nguồn vốn vay ngân hàng để mua nguyên liệu hạn chế nên tính đến thời điểm hiện nay sản lượng tôm xuất khẩu của công ty đã giảm khoảng gần 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Hiện Cửu Long vẫn có thể vay vốn được từ các ngân hàng nhưng mức lãi suất vẫn còn cao nên rất khó để làm ăn có lãi. Đầu vào đã khó, đầu ra cũng gian nan không kém vì hiện nay thủy sản Việt Nam đang phải đối phó với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các đối thủ như Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, khi chính phủ những nước này đã có các chính sách hỗ trợ nuôi tôm phục vụ chế biến xuất khẩu. Do vậy, nhiều DN đã chấp nhận bán sản phẩm với giá bằng hoặc thấp hơn giá thành nhưng vẫn không có khách hàng.

Đặt vấn đề nghi vấn về thực chất doanh số cho vay từ ngân hàng, VASEP cho rằng, có thể các chi nhánh cấp dưới của các ngân hàng cho vay sai mục đích, bây giờ lại hướng dẫn người vay làm đề án nuôi cá tra, vì đây là lĩnh vực đang được ưu tiên, để biến nợ xấu đó thành nợ con cá tra.

Cũng có thể, nhiều DN cá tra vay vốn nhưng không đầu tư vào nuôi và chế biến cá tra, mà dùng tiền đó đầu tư vào những lĩnh vực khác, nếu vậy thì phải xử lý các doanh nghiệp này.

Theo tính toán của nhiều DN xuất khẩu thủy sản, so với đầu năm 2011, hiện chi phí đầu vào của hoạt động chế biến xuất khẩu thủy sản tăng khoảng 30%. Trong khi đó, giá sản phẩm thủy sản xuất sang các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc... đều không tăng, thậm chí có lúc giảm.

Điều đáng nói là việc điều chỉnh lãi suất ngân hàng diễn ra khá chậm chạp, khiến DN phải xoay xở trả nợ vay với lãi suất cao và ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động sản xuất kinh doanh. Nếu tình trạng này còn tiếp tục tiếp diễn thì bước sang năm 2013 ngành xuất khẩu thủy sản sẽ còn đối mặt với nhiều thách thức hơn nữa.