Không gian hành chính mới: Cơ hội để TP.HCM bứt phá kinh tế số

Nội dung được chia sẻ trong Hội thảo khoa học “Kinh tế số - Động lực tăng trưởng mới cho TP.HCM”, tổ chức sáng ngày 12/8 bởi Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH).

Phát triển kinh tế số trên thế mạnh địa phương

Ông Lâm Đình Thắng - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM cho biết, chiến lược phát triển kinh tế số của siêu đô thị TP.HCM mới sẽ dựa trên việc tận dụng thế mạnh riêng của từng địa phương, đồng thời tăng cường liên kết, bổ trợ lẫn nhau.

Trọng tâm trước mắt là thúc đẩy kinh tế số thông qua dịch vụ và đổi mới sáng tạo. TP.HCM sẽ đóng vai trò trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, tập trung vào các lĩnh vực kinh tế internet, sản xuất phần mềm, thương mại điện tử và kinh tế dữ liệu, từng bước hoàn thiện mô hình kinh tế số toàn diện.

Song song đó, tại Bình Dương (cũ) sẽ phát huy thế mạnh công nghiệp bằng cách ứng dụng các công nghệ như IoT, AI, Big Data vào sản xuất thông minh, tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả. Còn Bà Rịa - Vũng Tàu với lợi thế cảng biển, sẽ là hạt nhân số hóa logistics và du lịch, từ tối ưu vận hành hệ thống cảng đến chuyển đổi số toàn diện ngành du lịch, mang lại trải nghiệm mới cho du khách.

Tuy nhiên, ông Lâm Đình Thắng cũng chỉ ra các thách thức mà TP.HCM có thể gặp phải trong quá trình thúc đẩy kinh tế số, nhất là trong giai đoạn đầu sau khi vừa sáp nhập. Cụ thể như việc hài hòa chính sách giữa ba địa phương, đồng bộ hạ tầng số, thu hẹp khoảng cách về mức độ trưởng thành số, thu hút, giữ chân nhân tài, bảo đảm an ninh mạng và quan trọng nhất là thay đổi tư duy, văn hóa số trong cộng đồng và doanh nghiệp...

Để hiện thực hóa tầm nhìn

Từ đó, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM đề xuất 5 trụ cột chiến lược bao gồm việc hoàn thiện thể chế; Phát triển hạ tầng số đồng bộ; Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và đẩy mạnh hợp tác quốc tế.

PGS-TS. Trần Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kinh tế số - Xã hội số, Bộ Khoa học và Công nghệ, cũng đồng tình rằng TP.HCM đang sở hữu những lợi thế hiếm có từ hai địa phương vừa sáp nhập. Đó là Trung tâm vệ tinh VINASAT tại Bình Dương (cũ) và trạm cáp biển ở Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) dù đã lâu chưa khai thác, nhưng vẫn là nền tảng quan trọng để khôi phục, kết nối trực tiếp với các nền kinh tế toàn cầu, đồng thời thúc đẩy kinh tế biển phục vụ tăng trưởng của thành phố.

Ngoài ra, thành phố còn có thế mạnh về hạ tầng mạng 5G và được kế thừa chuỗi sản xuất thông minh từ Bình Dương trước đây. Đây là những yếu tố không thể thiếu nếu muốn xây dựng trung tâm dữ liệu (data center) quy mô lớn ngay tại TP.HCM, tạo bệ phóng cho kinh tế số bứt phá.

“

TP.HCM đang có những bước tiến đáng kể trong việc phát triển kinh tế số. Trong năm 2024, tỷ trọng kinh tế số trên tổng sản phẩm trên địa bàn (KTS/GRDP) của TP.HCM đạt 24,36%, cao hơn so với mức trung bình cả nước là 18,3%. Với kết quả này, thành phố xếp hạng 7 toàn quốc và đứng đầu trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. So với năm 2023, tỷ trọng KTS/GRDP của thành phố đã tăng 2,84%

Sớm xây dựng bộ chỉ số đánh giá riêng cho TP.HCM

Tốc độ tăng trưởng càng nhanh, yêu cầu về đo lường hiệu quả và hoàn thiện công cụ càng trở nên cấp thiết. Điều này đồng nghĩa với việc số liệu thống kê phải chính xác, kịp thời và sát thực tế. Tuy nhiên, hai năm trở lại đây, cách thức đo lường kinh tế số đã gây ra nhiều tranh luận, đặc biệt liên quan đến sự khác biệt giữa các chỉ số của Bộ Công Thương và Bộ Thông tin và Truyền thông (trước đây).

Trước thực tế này, PGS-TS. Phạm Khánh Nam - Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Luật và Quản lý nhà nước (UEH) cho rằng TP.HCM cần một bộ chỉ số kinh tế số riêng với phạm vi bao quát hơn, cập nhật hơn và phản ánh đúng thực trạng của thành phố. Bộ chỉ số quốc gia hiện nay mang tính tổng quát, chưa đáp ứng được nhu cầu đặc thù của từng địa phương; nhiều chỉ số vẫn dựa trên dữ liệu cũ, chưa theo kịp yêu cầu của một đại đô thị đi đầu kinh tế số.

Ông Nam đề xuất xây dựng bộ chỉ số cấp thành phố dựa trên năm trụ cột: Hạ tầng số, doanh nghiệp số, dịch vụ công số, nhân lực số và đổi mới sáng tạo số. Hệ thống này cần được thiết kế năng động, cập nhật theo thời gian thực, không chỉ dựa trên thống kê truyền thống mà còn khai thác trực tiếp dữ liệu đang vận hành trong nền kinh tế số.

Có chung góc nhìn, ông Bình Nguyễn - Chuyên gia thuộc ban Công Nghệ Dữ Liệu và AI, CT Group, nhận định rằng hiện nay, các bộ chỉ số như DEI (Việt Nam) hay DESI (EU) mới phản ánh ở cấp quốc gia, chưa đủ chi tiết để đo lường đặc thù của TP.HCM - một đô thị lớn, năng động, dân số đông, mật độ doanh nghiệp cao và tốc độ đổi mới công nghệ nhanh.

Theo ông Bình, Thành phố cần một bộ chỉ số kinh tế số riêng vừa phục vụ giám sát, đánh giá định kỳ, vừa làm cơ sở khoa học cho hoạch định chính sách, phân bổ nguồn lực và thu hút đầu tư. Bộ chỉ số này nên dựa trên 5 trụ cột: hạ tầng số (mạng viễn thông, trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, Internet tốc độ cao), doanh nghiệp số (mức độ chuyển đổi số, thương mại điện tử, tự động hóa), dịch vụ công số (khả năng cung cấp và mức độ hài lòng), nhân lực số (số lượng, chất lượng, kỹ năng số), và đổi mới sáng tạo số (startup, sáng chế, đầu tư R&D).

“Điểm then chốt là tận dụng tối đa dữ liệu từ thanh toán không tiền mặt, thương mại điện tử, mạng xã hội, định vị và logistics, để không chỉ phản ánh mức độ ứng dụng công nghệ trong đời sống - sản xuất mà còn liên kết trực tiếp với các chỉ tiêu GRDP, năng suất lao động và tỷ lệ số hóa ở các ngành then chốt”, ông Bình nhấn mạnh.