HoREA: Nhà ở xã hội không nên để bán

Góp ý bổ sung một số quy định về chính sách nhà ở xã hội của Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Bộ Xây dựng, HoREA đã chỉ ra các nguyên nhân khiến nhiều người giàu vẫn mua được nhà ở xã hội.

Tiêu chí chưa sát thực tế

Theo HoREA, nguyên nhân dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu là chủ sở hữu căn hộ chung cư nhà ở xã hội là do các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội chưa chặt chẽ, chưa sát thực tế và có thể lách.

Trong đó, tiêu chí về điều kiện thu nhập của đối tượng còn nhiều lỗ hổng và là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên. Cụ thể, trong thực tế, nhiều người làm thêm nghề tay trái, mà nghề tay trái này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của nghề tay phải thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức, nên những người này vẫn hội đủ tiêu chí điều kiện về thu nhập (không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân) để được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Luật Nhà ở chỉ quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương, mà không tính các khoản thu nhập khác. Bên cạnh đó, Luật Thuế thu nhập cá nhân cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp, trong đó miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các trường hợp thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng, thu nhập từ kiều hối. 

HoREA cho rằng, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động, hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là rất chính xác và nhân văn. Nhưng sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối. Và những người có khoản thu nhập lớn từ nguồn tiền này vẫn được mua nhà ở xã hội.

Theo HoREA, ngoài điều kiện về thu nhập với đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội là không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập cá nhân hoặc thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân bậc 1 của các bậc chịu thuế, cần bổ sung thu nhập chịu thuế còn bao gồm các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương. 

“Rất cần thiết sửa đổi Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân và Khoản 1 Điều 75 Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật”, văn bản HoREA gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Bộ Xây dựng nhấn mạnh.

Nên quy định hai loại nhà ở xã hội

Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch HoREA cho rằng, chỉ nên quy định hai loại nhà ở xã hội gồm nhà ở xã hội cho thuê và nhà ở xã hội bán trả góp dài hạn. Không quy định loại nhà ở xã hội để bán và nhà ở xã hội cho thuê mua. 

Bởi lẽ, “nhà ở xã hội để bán” kiểu mua đứt, bán đoạn, “bán nhà ở xã hội để thu tiền ngay” là không phù hợp với chính sách nhà ở xã hội tạo điều kiện cho người thu nhập thấp đô thị được hỗ trợ tín dụng ưu đãi để tạo lập nhà ở, thông qua chính sách nhà ở xã hội bán trả góp dài hạn.

Cách gọi “nhà ở xã hội để bán” dễ dẫn đến sự nhìn nhận sai lệch là nhà ở xã hội được mua đứt, bán đoạn trả tiền ngay. Việc mua đứt, bán đoạn nhà ở nên để cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư kinh doanh dự án nhà ở thương mại, điển hình là Khoản 5 Điều 63 Luật Nhà ở 2014 đã quy định 5.

Việc ứng tiền trước của người mua nhà ở xã hội quy định tại Điều 63 không khác gì quy định về thanh toán trong mua bán, thuê mua bất động sản hình thành trong tương lai đối với nhà ở thương mại tại Điều 57 Luật Kinh doanh bất động sản 2014.

Bên cạnh đó, thực tiễn 17 năm qua cũng cho thấy việc thực hiện chính sách “nhà ở xã hội thuê mua” chỉ áp dụng cho các dự án nhà ở xã hội đầu tư bằng ngân sách nhà nước, mà số lượng dự án này rất ít.

Cũng theo HoREA, khái niệm “nhà ở xã hội cho thuê mua” vừa khó hiểu vừa không phản ánh đúng nên HoREA đề nghị thay thế cách gọi “nhà ở xã hội cho thuê mua” bằng “nhà ở xã hội bán trả góp dài hạn” theo cách thông thường và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, do nguồn lực ngân sách nhà nước “có hạn” và do phần lớn doanh nghiệp tư nhân không “mặn mà” làm “nhà ở xã hội cho thuê”, nên HoREA đề nghị quy định ngân sách nhà nước chỉ đầu tư “nhà ở xã hội cho thuê”, không đầu tư “nhà ở xã hội bán trả góp”. Doanh nghiệp tư nhân được quyền lựa chọn làm “nhà ở xã hội bán trả góp” hoặc “nhà ở xã hội cho thuê” và đề nghị có “cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội” để khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư phát triển “nhà ở xã hội cho thuê”.