Hoàn thiện thể chế đầu tư, thúc đẩy môi trường kinh doanh minh bạch và cạnh tranh

Trình bày Tờ trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự thảo Luật gồm 7 chương, 53 điều, điều chỉnh hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam và từ Việt Nam ra nước ngoài.

Dự thảo đã thu hẹp phạm vi các dự án phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, chỉ giới hạn đối với các dự án có tính chất đặc biệt như phát triển hạ tầng cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí; các dự án sử dụng đất, khu vực biển; cũng như những dự án có tác động lớn đến môi trường hoặc ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.

Ngược lại, một số dự án sẽ được miễn thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, bao gồm: các dự án có đề nghị Nhà nước giao, cho thuê, hoặc cho phép chuyển mục đích sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân không thuộc diện phải có văn bản chấp thuận của UBND cấp tỉnh theo quy định của pháp luật đất đai; các dự án xây dựng hạ tầng cụm công nghiệp, khai thác khoáng sản trong đất liền, hoặc xây dựng nhà ở, khu đô thị thuộc trường hợp đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, không phân biệt quy mô.

Một nội dung nổi bật của dự thảo Luật là sửa đổi Điều 22 của Luật Đầu tư năm 2020, cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế mà không cần có dự án đầu tư trước đó, với điều kiện phải đáp ứng các quy định về tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, đây là bước cải cách quan trọng, góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho dòng vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời bảo đảm nguyên tắc đối xử bình đẳng giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Quy định này được kỳ vọng sẽ tăng sức hấp dẫn của môi trường đầu tư Việt Nam, phù hợp với thông lệ quốc tế và cam kết hội nhập kinh tế toàn cầu.

Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) cũng xác định rõ định hướng ưu tiên thu hút đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, tác động lan tỏa lớn và phù hợp với định hướng phát triển bền vững của quốc gia.

Theo đó, các ngành, nghề được ưu đãi bao gồm: khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, công nghiệp công nghệ số và công nghiệp bán dẫn; cùng với đó là kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế số và các mô hình kinh tế mới.

Ngoài ra, Luật cũng khuyến khích đầu tư phát triển cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu, thu hút dự án có quản trị hiện đại, tác động lan tỏa, và liên kết chuỗi cung ứng quốc tế. Đặc biệt, lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, năng lượng mới tiếp tục được ưu tiên để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Cùng với đó, dự thảo Luật đã cắt giảm 25 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không còn đáp ứng tiêu chí theo quy định, đồng thời điều chỉnh phạm vi của 22 ngành, nghề khác. Việc chuyển đổi cơ chế quản lý từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” được kỳ vọng sẽ giảm bớt rào cản gia nhập thị trường, thúc đẩy quyền tự do kinh doanh và phù hợp với Chương trình cải cách thủ tục hành chính giai đoạn 2025 - 2026.

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi khẳng định sự cần thiết sửa đổi Luật Đầu tư, đồng thời đề nghị rà soát kỹ lưỡng các quy định để bảo đảm tính khả thi, đồng bộ và minh bạch khi áp dụng.

Theo ông Phan Văn Mãi, chỉ nên quy định chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án thật sự cần thiết, đồng thời nghiên cứu kỹ lưỡng cơ sở pháp lý cho việc bỏ thẩm quyền của Quốc hội trong việc chấp thuận chủ trương đầu tư, đảm bảo nguyên tắc phân cấp, phân quyền hợp lý giữa các cấp quản lý.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng kiến nghị cần làm rõ các tiêu chí về quy hoạch, đặc biệt là khái niệm “xác định trong quy hoạch”, “phù hợp với quy hoạch” và “sự phù hợp của dự án với quy hoạch” để tháo gỡ những vướng mắc từng là “điểm nghẽn” trong thực tiễn triển khai.

Đồng thời, tiếp tục tinh gọn và cắt giảm thực chất điều kiện đầu tư kinh doanh, chỉ giữ lại các điều kiện thực sự cần thiết vì lý do hiến định; phân định rõ giữa điều kiện hành nghề của cá nhân và điều kiện đầu tư của tổ chức, pháp nhân; và chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm nhằm giảm gánh nặng thủ tục hành chính cho doanh nghiệp.

Về các chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu thận trọng, đặc biệt là quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập tổ chức kinh tế trước khi có dự án đầu tư cụ thể, nhằm bảo đảm sự cân bằng giữa mục tiêu thu hút vốn đầu tư và yêu cầu quản lý nhà nước.

Việc sửa đổi Luật Đầu tư được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá về thể chế, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, đồng thời tăng tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý đầu tư công và tư.

Bằng việc hướng dòng vốn vào các lĩnh vực trọng điểm như công nghệ cao, năng lượng sạch, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, Luật Đầu tư (sửa đổi) sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững, mở rộng không gian thu hút dòng vốn chất lượng cao, và nâng vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cũng trong buổi sáng 11/11, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra đối với các dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi).