Giải pháp giảm bớt chênh lệch giàu nghèo

Tư bản trong thế kỷ XXI (Le capital au XXIème siècle) của Thomas Piketty là cuốn sách gây tiếng vang trong giới học giả, các nhà kinh tế, nhà chính trị Âu, Mỹ suốt 2 năm nay.

Đọc E-paper

Trong tác phẩm dày hơn 1 ngàn trang này, nhà kinh tế Pháp Thomas Piketty (45 tuổi) nghiên cứu về những bất bình đẳng về kinh tế, thu nhập trong các nền chính trị – kinh tế khác nhau, từ đầu thế kỷ thứ I đến nay. Cuốn sách trình bày những nhận định sâu sắc về kinh tế xã hội dưới các chế độ chính trị khác nhau trong nhiều thời kỳ khác nhau, nhất là vào các thế kỷ XIX, XX và XXI.

Sách do Nhà xuất bản Seuil của Pháp phát hành giữa năm 2013, chỉ trong vòng 3 tháng đã bán được hơn 150.000 cuốn và hiện đang tiếp tục được tái bản. Đầu năm 2014, sách được dịch ra tiếng Anh, trong 3 tháng bán được 450.000 cuốn.

Năm 2014, Thomas Piketty được nhận giải thưởng Nhà kinh tế tài năng trẻ nhất nước Pháp, được giao sáng lập Trường Kinh tế của nước Pháp (École d’Économie de France). Tạp chí Foreign Policy (Chính sách đối ngoại) ở Hoa Kỳ năm 2015 nhận định ông là một trong số “100 trí thức có ảnh hưởng lớn nhất thế giới trong năm qua”.

Điều rất lý thú và bổ ích là cuốn sách đồ sộ của Thomas Piketty đề cập đến một vấn đề then chốt của bất kỳ chế độ chính trị, bất cứ thời đại nào, đó là việc phân chia và phân chia lại của cải xã hội - vấn đề cơ bản hệ trọng nhất, liên quan đến cuộc sống của mỗi con người, đến sự tồn vong của một chế độ.

Cuốn sách chỉ ra rằng trong những thế kỷ cổ sơ, sản xuất còn tự nhiên, giao thông còn hạn chế, mỗi cộng đồng có phương thức sản xuất riêng, phân chia của cải xã hội còn ít ỏi theo kiểu đồng loạt, cùng làm, cùng ăn, cùng hưởng theo xã hội cộng sản nguyên thủy.

Sang thế kỷ XIX, sự nghiệp công nghiệp hóa được đẩy mạnh với điện khí hóa, cơ giới hóa, giao lưu rộng khắp, buôn bán toàn cầu… giai cấp tư bản từ sơ khai trở thành tư bản lũng đoạn, chênh lệch thu nhập, giàu nghèo ngày càng mở rộng, bất công xã hội ngày càng lớn, người giàu ngày càng giàu thêm, kẻ nghèo ngày càng thêm nghèo khổ. Do đó mà sinh ra xung đột, dẫn đến chiến tranh, di tản, bất ổn xã hội.

Thomas Piketty cảnh báo rằng sang thế kỷ XXI, bi kịch lớn nhất, căn nguyên cơ bản của các xung đột trong nội bộ và trong quan hệ quốc tế chính là bất công xã hội, chênh lệch thu nhập ngày càng mở rộng. Vì vậy các chính phủ, các đảng chính trị cần xem việc chấn chỉnh phân phối hợp lý của cải xã hội là trách nhiệm hàng đầu, để phát triển đất nước trong an ninh xã hội.

Việc thu thuế, chống tham nhũng và chống lãng phí cũng như thu nhập bất minh, việc công khai và minh bạch tài chính quốc gia trở thành những vấn đề sinh tử của mọi nước, mọi chế độ.

Đáng chú ý nhất trong cuốn Tư bản trong thế kỷ XXI là những đoạn nói về chênh lệch thu nhập trong các nước tư bản phát triển ở châu Âu và Bắc Mỹ hiện nay. Tác giả đã lập nên hàng trăm biểu đồ, hàng trăm bảng thống kê, tính theo tỷ lệ số dân và tỷ lệ thu nhập, trong một xã hội thu nhập trung bình, tính theo đầu người là bao nhiêu.

Có nước chậm phát triển ở châu Phi, mức thu nhập này hằng năm chỉ chừng 600 đến 800 USD. Có nước phát triển trung bình đạt 1.500 đến 2.500 USD (như ở Việt Nam, năm 2015 là 2.000 USD). Có nước phát triển cao như Đức, Anh, Hoa Kỳ là 30.000 đến 45.000 USD.

Nhưng đây chỉ là thu nhập bình quân đầu người.

Dựa vào thống kê, nghiên cứu của Thomas Piketty cho biết nhóm 85 tỷ phú giàu nhất hành tinh hiện nắm giữ 50% giá trị tài sản toàn thế giới. Tất nhiên trong số đó những người giàu nhất có tài sản trị giá gấp hàng chục lần người giàu thứ 85.

Tình hình đó đặt ra cho mọi nhà nước, chính phủ, chính đảng, nhà hoạt động xã hội nghĩa vụ phải tìm biện pháp để giảm bớt sự chênh lệch, giảm bớt thu nhập của người rất giàu và tương đối giàu để bù đắp cho những người nghèo và quá nghèo.

Nhiều tỷ phú hàng đầu của Hoa Kỳ như Bill Gates, Mark Zuckerberg… đã tự nguyện san sẻ tài sản riêng cho các tổ chức từ thiện quốc tế, cấp học bổng rộng rãi, đóng góp hàng tỷ USD cho các cơ quan nghiên cứu chữa bệnh hiểm nghèo. Đánh dấu ngày sinh con gái đầu lòng, vợ chồng Zuckerberg đã tặng 95% tài sản hiện có (trên 4 tỷ USD) cho sự nghiệp nuôi dưỡng trẻ em và giáo dục tuổi trẻ trên thế giới.

Rất nhiều nhà tỷ phú nghĩ rằng để lại gia tài quá lớn cho con cháu mình không chắc đã là điều hay, có khi còn có hại, nuôi dưỡng tinh thần ỷ lại, lười biếng, không lao động mà giàu to, sinh ra lêu lổng, ăn chơi, mất tính tự lập và tự trọng.

Nhiều nhà tỷ phú, triệu phú trước khi chết đã để lại di chúc hiến tặng toàn bộ hay một phần lớn tài sản của mình cho xã hội, các hội từ thiện, các cơ quan nghiên cứu tìm tòi thuốc men chữa bệnh, cho các cháu nhỏ mồ côi, cho các giáo hội, hội Chữ thập đỏ…

Nhưng việc giải quyết tốt đẹp, bền vững hiện tượng bất công này trước hết thuộc về trách nhiệm của các chính phủ, nhà hoạt động chính trị, chính đảng cầm quyền, các cơ quan lập pháp và hành pháp… của mỗi nước.

Có hai kết luận rút ra từ cuốn Tư bản trong thế kỷ XXI  là:

– Chỉ có kiện toàn chế độ dân chủ, xóa bỏ mọi chế độ độc tài mới làm cho của cải dồi dào, phân chia thu nhập tương đối hợp lý, giảm bớt bất công xã hội. Tất cả các nước giàu có nhất, phân chia của cải hợp lý nhất đều thuộc về các nước dân chủ thuần thục, xã hội ổn định, hòa hợp, không trừ một nước nào.

– Muốn giảm bớt bất công xã hội, chênh lệch giàu nghèo quá đáng cần có một chế độ công khai, trong sáng, minh bạch về tài chính, ngân sách, có kiểm toán chặt chẽ, bài trừ tham nhũng và lãng phí đến mức cao nhất, theo chế độ pháp trị thật nghiêm minh.

Mới đây, nhiều học giả và sinh viên Pháp tỏ ý mong muốn Thomas Piketty ra ứng cử tổng thống Pháp năm 2017, nhưng ông đã từ chối vì tự cho mình chỉ là nhà khoa học. Ông cũng không nhận huân chương Bắc đẩu bội tinh của Chính phủ Pháp và xác định rằng một tác phẩm khoa học nên để cho giới khoa học và công luận thẩm định chân giá trị là đủ.

>Khoảng cách giàu - nghèo: Càng ngày càng giãn

>Anh: Bất bình đẳng thu nhập giới kéo dài qua nhiều năm

>Năm 2035: Bất bình đẳng thu nhập toàn cầu sẽ giảm mạnh