Nữ quyền ở Venice

Trên thế giới, nhiều nhà làm phim là phái nữ phải chịu thiệt thòi vì luôn bị xếp sau đạo diễn nam vốn thường được đánh giá là những nhà làm phim lỗi lạc. Nhìn lại ba liên hoan phim (LHP) quốc tế lớn trong năm 2012, khán giả có thể thấy rõ ranh giới giữa các nhà làm phim nam và nữ đang dần được xóa bỏ.

Đọc E-paper

Angelia Jolie chỉ đạo phim In the Land of the Blood and money

Tiếng nói của các nhà làm phim nữ

Có một sự thật hiển nhiên là tâm điểm của các LHP quốc tế chính là những ngôi sao nữ, trong khi đạo diễn nữ vẫn còn là “hàng hiếm” vì không được trọng dụng. Năm nay, LHP Venice (vừa mới kết thúc hôm 8/9) đã phá bỏ mọi rào cản khi mang đến cơ hội cho các nhà làm phim nữ, như lời nhận định của Giám đốc LHP Alberto Barbera Said.

Mở đầu bằng việc chọn The Reluctant Fundamentalist của nữ đạo diễn gốc Ấn Mira Nair chiếu khai mạc LHP. Bộ phim lấy cảm hứng từ vụ khủng bố ngày 11/9 diễn ra tại Mỹ cách nay nhiều năm để lột tả tâm trạng của một gã đàn ông tìm đến New York để đổi đời.

Ngoài Mira Nair, tên tuổi từng được khẳng định với nhiều giải thưởng lớn nhỏ, Venice năm nay có tới 21 phim của đạo diễn nữ, trong đó hết 4 phim lọt vào vòng tranh giải. Tuy nhiên, cả 4 đạo diễn của 4 bộ phim này đều không còn trẻ: Jessica Woodworth (40 tuổi) với phim La cinquieme saison, Francesca Comencini (51 tuổi) với Un giorno speciale, Rama Burshtein với phim đầu tay Fill the void khi đã 45 tuổi và Valeria Sarmiento (64 tuổi) với bộ phim thứ 9 - Linhas de Wellington về đề tài sử thi hùng tráng, có sự tham gia của Catherine Deneuve, Isabelle Huppert...

Trong số 21 đạo diễn nữ ở Venice còn có một vài tên tuổi đáng chú ý như Zoe Cassavetes, 42 tuổi, con gái của đạo diễn John Cassavetes, cô mang tới phim ngắn có tựa đề The Powder Room. Zoe cũng bảo rằng thời điểm này không còn phải dè dặt khi tự nhận mình là một đạo diễn.

Trước đây Zoe từng được biết đến với vai trò đạo diễn/biên kịch phim truyện Broken English chiếu ở LHP độc lập của Mỹ và đã tạo được tiếng vang. Hay Giada Colagrande, vợ của tài tử Willem Dafoe, là diễn viên kiêm đạo diễn đang hành nghề tại Ý, chọn Venice là nơi duy nhất để góp tiếng nói trước khán giả quốc tế.

Năm 2002, Giada hoàn thành bộ phim đầu tay khi mới 27 tuổi và được chiếu khai mạc LHP. Các tác phẩm của Giada đều chỉ được phát hành hạn hẹp tại một số rạp rồi sau đó tìm đường đến với khán giả thông qua mạng lưới phát hành DVD.

Nếu như ở Mỹ, các ngôi sao như Angelina Jolie, Madonna hay Scarlett Johansson có thể dễ dàng làm phim và được ưu ái, thì tại Ý chỉ có khoảng 6% đạo diễn là nữ.

Câu chuyện còn dài

Điểm nổi bật ở Venice 2012 là trường hợp Haifaa Al Mansour đến từ Saudi Arabia và bộ phim đầu tay Wadjda. Trước đây chưa có bộ phim nào đến từ Saudi Arabia được tham gia một LHP quốc tế tầm cỡ.

Ở Saudi Arabia, phụ nữ bị đóng khung trong hình ảnh người đàn bà của gia đình, chỉ được ở nhà nội trợ và không nên dính dáng đến công việc vốn chỉ dành cho đàn ông.

Tuy nhiên, Haifaa Al Mansour, với vốn tiếng Anh khá lưu loát khi trả lời phỏng vấn, hy vọng rằng thông điệp của bộ phim cũng như sự xuất hiện ngày càng nhiều của các đạo diễn nữ sẽ tạo cơ hội và niềm tin để phụ nữ ở Saudi Arabia được tự do tư duy, sáng tạo.

+ LHP Venice đã có 4 đạo diễn nữ đoạt giải Sư tử vàng: Margarethe von Trotta (1981), Agnès Varda (1985), Mira Nair (2001) và Sofia Coppola (2010). + LHP Berlin có 3 đạo diễn nữ giành giải Gấu vàng: Márta Mészáros (1975), Larisa Shepitko (1977) và Claudia Llosa (2009). + LHP Cannes khiến Chủ tịch LHP - Gilles Jacob thốt lên “thật tội lỗi” vì chỉ mới có một đạo diễn nữ - Jane Campion (The Piano) giành được Cành cọ vàng.

Mặc dù kết thúc LHP Venice, phần thưởng lớn nhất thuộc về Kim Ki-duk nhưng các nhà làm phim nữ, đặc biệt là Rama Burshtein cũng được an ủi khi diễn viên trong phim của cô - Hadas Yaron, đã giành được giải Best Actress.

Dẫu cho Cannes, Berlin hay Venice có trọng vọng đạo diễn nữ đến đâu thì cũng chỉ là một trào lưu, một giai đoạn (kéo dài trong khoảng 11 ngày diễn ra LHP), định kiến về đạo diễn nữ chưa được xóa bỏ hoàn toàn. Nhưng khi Kathryn Bigelow giành được giải Oscar cho Đạo diễn xuất sắc nhất và Phim xuất sắc nhất (The Hurt Locker) thì tình hình trở nên lạc quan hơn.

Mọi hy vọng đổ dồn vào tác phẩm mới của chị - Dark Zero Thirty với kỳ vọng nó tiếp tục làm một cuộc chinh phục. Tuy nhiên, hầu hết các đạo diễn nữ ở Hollywood đều tập trung làm phim tình cảm nhẹ nhàng.

Năm nay có Anne Fletcher (The Guilt Trip), Ava DuVernay (Middle of Nowhere)..., trái ngược với những tên tuổi đến từ châu Âu chuyên trị dòng phim “hạng nặng” như: Lucrecia Martel, Claire Denis, Catherine Breillat... Sau nhiều năm thăng trầm, có thể khẳng định thời điểm nữ quyền trong giới làm phim đã đến.