FDI: Phải để im?

Mô hình kinh tế Việt Nam vẫn phải dựa vào hai lõi chính là xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài (FDI). Nhưng khủng hoảng kinh tế thế giới vừa qua đã ít nhiều giáng một đòn mạnh vào chiến lược này. Xuất khẩu giảm sút, dự án FDI không còn vào ào ạt, trong khi triển khai các dự án đã đăng ký lại có phần “õng ẹo”. Một cán bộ thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, tác động của khủng hoảng là thật nhưng cũng không ít chủ đầu tư đã “té nước theo mưa”.

Quả thật, những mặt trái không ít thì nhiều của các chủ đầu tư nước ngoài đã được bộc lộ khá rõ trong thời gian qua, đôi khi trở nên thái quá và bất hợp lý. Mới đây nhất là việc chủ đầu tư dự án Khu du lịch quốc tế Silver Shores Đà Nẵng đã công khai quảng cáo kinh doanh dịch vụ casino. Trả lời vấn đề này, UBND TP. Đà Nẵng cho biết, việc Silver Shores sử dụng từ khá nhạy cảm “casino” thay cho cụm từ “khu vui chơi có thưởng dành cho người nước ngoài” là do công ty đang... gặp khó khăn trong quảng bá hình ảnh và các dịch vụ ra nước ngoài. Vì thế, Silver Shores Hoàng Đạt sử dụng cụm từ tiếng Anh “Crowne International Casino”!

Cũng với lý do khó khăn do khủng hoảng, Công ty Tung Kuang với ba nhà máy quy mô lớn tại Việt Nam cũng “học tập” bạn đồng nghiệp Vedan xây dựng ống xả ngầm tại tỉnh Hải Dương. Phó tổng giám đốc Liu Chien Lin công ty này cho biết, việc xả ngầm giúp Tung Kuang tiết kiệm được 80 - 100 triệu đồng mỗi tháng, tức là hơn 1 tỷ đồng mỗi năm.

Đoạn ống xả trộm của Tung kuang được C36 phát hiện. Ảnh: Nguyễn Hưng.

Một thực trạng rõ nhất diễn ra tại nhiều dự án FDI khi vừa chớm khủng hoảng kinh tế là việc chậm triển khai dự án và điều chỉnh nội dung đầu tư. Điển hình nhất là dự án Công viên phần mềm Thủ Thiêm tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm (TP.HCM). Đây được coi là công viên phần mềm hàng đầu ở Đông Nam Á, với đầu tư 1,2 tỷ USD.

Thế nhưng, khởi công vào năm 2008, thì ngay đầu năm 2009, chủ đầu tư đã xin thay đổi một số chức năng. Trong đó, theo giấy phép đầu tư, dự án Công viên phần mềm Thủ Thiêm có dành 10% quỹ đất để làm nhà ở cho chuyên gia. Nhưng chủ đầu tư đã đề nghị nâng tỷ lệ sử dụng đất làm nhà ở lên mức 26% và được phép... kinh doanh bất động sản rộng rãi. Trước yêu cầu bất hợp lý này, tháng 7/2009, Ban quản lý Dự án đầu tư xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm cho biết, đã đề nghị thu hồi dự án. Thế nhưng cho đến nay, quyết định cuối cùng vẫn chưa được UBND TP.HCM đưa ra.

“Nên thông cảm với nhà đầu tư trước bối cảnh khó khăn chung” là điều mà các nhà quản lý rất hiểu. Nhiều lãnh đạo cấp tỉnh, thành phố cho biết để thu hút đầu tư, đặc biệt là đầu tư FDI vào tỉnh nhà, nhiều khi đối xử dành cho nhà đầu tư FDI có phần “thiên vị” hơn so với nhà đầu tư trong nước. “Hầu như dự án FDI nào khá khá khởi công, chúng tôi lại đích thân hoặc cắt cử lãnh đạo cấp phó đến tham dự. Nhiều khi biết là mất thời gian, cũng chẳng lợi lộc gì, nhưng để làm đẹp lòng nhà đầu tư thì phải vậy thôi!”, một chủ tịch tỉnh cho biết.

Làm đẹp lòng để có con số tròn trịa về thu hút FDI cũng là chuyện đáng làm. Nhưng “nuông chiều” nhà đầu tư trước những yêu cầu quá đáng, đôi khi là cả hành vi sai trái cần phải xem xét lại. Thời gian gần đây đã có nhiều luồng ý kiến đề nghị xem xét lại giá trị hiệu quả thực sự đem lại từ các doanh nghiệp FDI. Đó là chuyện suốt nhiều năm hàng loạt doanh nghiệp FDI công báo lỗ, rồi việc đãi ngộ kém người lao động, và đặc biệt nhất là tình trạng nhập siêu từ khối doanh nghiệp FDI.

Đáng lưu ý, giai đoạn từ 2006 - 2009, kim ngạch nhập khẩu của khối doanh nghiệp FDI chiếm khoảng 36% so với kim ngạch nhập khẩu cả nước, tốc độ gia tăng của kim ngạch nhập khẩu bình quân tăng 30%/năm, tăng cao hơn kim ngạch xuất khẩu khoảng 10%/năm. Trong khi đó, với kỳ vọng khu vực FDI là nơi sản xuất hướng về xuất khẩu, Chính phủ đã áp dụng chính sách khuyến khích doanh nghiệp FDI xuất khẩu trên 80% sản phẩm sản xuất ở Việt Nam.