Bảo hiểm tiền gửi được mở rộng phạm vi chi trả, không cần chờ ngân hàng phá sản

Điểm mới đáng chú ý nhất của luật là cơ chế chi trả bảo hiểm tiền gửi sớm, cho phép người gửi được nhận tiền trong nhiều trường hợp rủi ro hơn mà không cần chờ tổ chức tín dụng tuyên bố phá sản như trước đây.

Theo quy định mới, từ ngày 1/5/2026, bảo hiểm tiền gửi sẽ được thanh toán trong ba trường hợp cụ thể. Trường hợp đầu tiên là khi Ngân hàng Nhà nước phê duyệt phương án phá sản tổ chức tín dụng hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả - cơ chế đã áp dụng trong luật hiện hành.

Tuy nhiên, hai trường hợp mới được bổ sung được đánh giá là mang tính đột phá. Thứ hai, bảo hiểm tiền gửi sẽ chi trả khi Ngân hàng Nhà nước đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức tín dụng đang bị kiểm soát đặc biệt và có mức lỗ lũy kế vượt quá 100% vốn điều lệ. Đây là tín hiệu cho thấy tổ chức tín dụng đã rơi vào tình trạng rủi ro cao, cần kích hoạt biện pháp bảo vệ ngay lập tức.

Thứ ba, chi trả bảo hiểm sẽ được thực hiện theo yêu cầu của cơ quan quản lý trong các tình huống liên quan đến an toàn hệ thống, trật tự và an toàn xã hội, nhằm ngăn nguy cơ lan truyền rủi ro trong hệ thống ngân hàng.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết việc bổ sung hai trường hợp chi trả sớm này giúp ổn định tâm lý người gửi tiền, giảm khả năng rút tiền hàng loạt và tăng tính chủ động trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém.

Luật mới giao Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quyền quyết định hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi theo từng thời kỳ để phù hợp với điều kiện thực tế. Hạn mức hiện hành là 125 triệu đồng (bao gồm cả gốc và lãi). Nhiều đại biểu đề xuất nâng hạn mức này nhằm đảm bảo quyền lợi người gửi tiền trong bối cảnh quy mô tiền gửi của người dân ngày càng tăng.

Việc trao quyền điều chỉnh hạn mức cho Thống đốc giúp cơ quan quản lý linh hoạt hơn trong các giai đoạn kinh tế, phản ứng nhanh với biến động thị trường và lạm phát, từ đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi người gửi tiền.

Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) mở rộng chức năng của tổ chức bảo hiểm tiền gửi, cho phép họ tham gia sâu vào quá trình giám sát và xử lý các tổ chức tín dụng gặp khó khăn. Đơn vị này sẽ tham gia đánh giá tính khả thi của phương án phục hồi, tái cơ cấu, hợp nhất hoặc chuyển nhượng vốn góp; và trong trường hợp cần thiết, xây dựng phương án phá sản cho tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt.

Ngoài ra, tổ chức bảo hiểm tiền gửi cũng được phép cho vay đặc biệt với lãi suất 0% đối với các ngân hàng tham gia bảo hiểm, nhằm hỗ trợ kịp thời khi tổ chức tín dụng gặp khó khăn về thanh khoản. Đồng thời, tổ chức bảo hiểm tiền gửi có thể vay từ Ngân hàng Nhà nước với lãi suất 0%, không cần tài sản bảo đảm để thực hiện chi trả sớm khi quỹ dự phòng không đủ đáp ứng.

Cơ chế chi trả sớm phù hợp với thông lệ quốc tế khi cho phép kích hoạt bảo vệ người gửi tiền ngay khi tổ chức tín dụng có dấu hiệu rủi ro, giảm thiểu tác động lan truyền trong hệ thống tài chính. Đây được coi là một trong những công cụ quan trọng để tránh tình trạng “đổ xô rút tiền” - yếu tố có thể gây ra đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng.

Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) tạo nền tảng pháp lý quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền lợi người gửi tiền, tăng cường năng lực xử lý rủi ro của hệ thống bảo hiểm tiền gửi và hỗ trợ cơ quan quản lý trong việc bảo đảm an toàn hệ thống tài chính – ngân hàng.

Luật sẽ chính thức có hiệu lực từ 1/5/2026, cùng với các cơ chế chi trả sớm và vai trò mở rộng của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong giám sát, hỗ trợ và xử lý tổ chức tín dụng gặp rủi ro.