Dễ thương dì Út, cô Tư...

Đến các gia đình Nam bộ, câu đầu tiên tôi được hỏi là “Chú (con, cậu, anh, em...) thứ mấy?” chứ hầu như không ai hỏi “...tên gì?”. Buổi đầu mới đặt chân đến đất phương Nam, được hỏi như vậy, tôi bịa đại ra một tên “thứ”, khi thì Ba, khi thì Bảy, nhưng sau biết vậy là “xạo”, tôi xưng đúng tên “thứ Tư” của mình. Má của nhà văn Trần Thanh Phương ở ấp Đường Cày, Cà Mau xem tôi như con, lâu không về thăm, hỏi: “Thằng Tư lặn đâu mất tiêu?”, “Bộ thằng Tư quên Đường Cày rồi sao?”.

Ảnh minh họa

Tôi quen thân với cô Tư đất giồng Cao Lãnh, cô Út quê lụa Tân Châu. Tất nhiên hai cô có tên đẹp (như hầu hết con gái Nam bộ được cha mẹ đặt tên đẹp, như Hồng Hoa, Giáng Ngọc, Bảo Trân...), nhưng vẫn dễ thương hơn nhiều khi các cô nũng nịu: “Út hổng chịu đâu!”, “Anh Tư chụp cho Tư kiểu hình mặc áo bà ba nghen!”. Đi xa về, nghe cô Út, em Tư “nhõng nhẽo” thì cái mát mẻ của vườn cây trái, cái lâng lâng bàng bạc của sông Tiền, sông Hậu như thấm đẫm thêm tình yêu...

Đã hơn một lần tôi tìm hiểu vì sao đồng bằng sông Cửu Long có cách xưng hô theo “thứ”. Xin đưa ra đây “giả thuyết”, mong những nhà “địa phương học” chỉ giáo. Vài trăm năm trước, dân miền ngoài vào khẩn hoang nơi đây, trên rừng thì cọp beo, dưới sông thì cá sấu, ban ngày muỗi bầy bâu người hút máu, sống chết khôn lường, để “bảo vệ” con cái mình, họ sinh đứa đầu thì kêu bằng “Hai” (đứa con tưởng tượng - con cả - coi như đã “gởi thần linh trông coi”, xem như “làm xong nghĩa vụ” cúng tế vùng đất hoang dã để yên bề làm ăn. Đã có “Hai” thì có thể có “Ba, Bốn”. Lâu dần thành quen, lâu dần thành nếp. Cả làng đều cậu Út, cô Ba, dượng Năm, ông Mười, Út Thêm, Út Chót, Út Mót... nghe thân mật, ấm cúng. Có cách để tránh trùng “thứ”, người ta thêm “biệt danh”, như Út “rùa” (chỉ người giỏi bắt rùa, Năm “hổ” (chỉ người giỏi bắt rắn, Tư “khoèo” (chỉ người khoèo tay hoặc chân), v.v...