Thiêng liêng quê nhà

Nhà thờ họ Lê của tôi có cửa chính ở xóm Lấp nhưng ba tôi vẫn thường đạp xe đi cửa phụ từ xóm Chùa qua bờ hồ Thanh Niên rồi vào sân. Con đường đó xanh mát và ngát thơm hương cỏ dại, buổi sớm đầu xuân còn nghe được tiếng dế gáy, tiếng châu chấu kêu tìm bầy và tiếng cá quẫy bên hồ. Tôi vẫn nhớ cái giếng có thành thấp với những bụi trầu xanh leo hai bên. Nước giếng trong vắt nhưng lại cạn.

Trước nhà thờ họ là hai cây phượng vỹ đã khá già. Sau nhà thờ là vài cây cổ thụ tỏa bóng mát. Nhớ Tết xưa, rồi ra Tết đến tiết Thanh Minh, những ngày rằm quan trọng, ba dậy sớm pha trà cúng gia tiên xong đạp xe qua lễ Phật ở chùa làng rồi lên thắp hương nhà thờ họ.

Tôi cũng được mặc áo mới theo ba đi lễ. Thường khi hai cha con tới nhà thờ họ thì đã có mấy bác cao niên khăn đóng, áo thụng đến thắp hương từ trước. Ngày đầu năm, những người bà con trong họ xởi lởi tay bắt mặt mừng, mong năm mới sẽ có nhiều điều may mắn đến với mỗi người. Ba dẫn tôi đến nhà thờ họ lễ để tôi biết mặt họ hàng, biết xưng hô thế nào cho phải phép, đó là bài học lễ nghĩa quan trọng nhất.

Thường mỗi khi dòng họ tôi tổ chức giỗ chạp, trai tráng trong họ đều phải có mặt đầy đủ. Trong khi các bác cao niên trải chiếu ngồi trước hiên đàm đạo thì mấy thanh niên mỗi người lo một việc, từ mổ heo, đồ xôi, quét dọn bàn thờ, sắp mâm cỗ.

Cúng xong, những người trẻ trải chiếu dưới bóng mát ngoài sân để hạ mâm cỗ, còn mấy ôn, mấy bác thì ngồi trong nhà thờ hoặc trước hiên. Nhớ nhất những lần sắp đến giờ hành lễ, không ai đeo đồng hồ cả nên bác trưởng họ nhìn bóng nắng trước sân nhà thờ họ để đoán giờ.

Mấy năm gần đây, dịp chạp họ ở quê tôi trở nên đầm ấm hẳn khi bà con họ hàng sinh sống ở xa đều có mặt. Điều kiện đi lại giờ đã dễ dàng hơn, đi máy bay mấy chục phút là đã về tới Huế, thêm mấy chục phút đi xe nữa là tới quê. Nhưng có một lý do nữa là các bác, các chú đều đã già, mà khi về già thì ai cũng vọng cố hương.

Tôi cũng làm như ba ngày xưa, đưa các con về làng để đi chạp họ như ba đã từng dẫn tôi đi để trả lời câu hỏi của con: chạp họ là chi ba hè? Mấy đứa nhỏ được về quê và sống trong không khí ấm cúng của ngày chạp họ đã vui vẻ nói: "Thì ra chạp họ cũng như kỵ, như đám cưới rứa, vui ba hè!".

Tôi bảo các con phải đi để biết trên dưới, biết anh em họ hàng rường cột đặng giúp đỡ nhau, chứ không phải để nhìn ngó trong làng nhà thờ tộc nào to hơn, đẹp hơn. Tôi nghĩ về chốn thiêng liêng của gia đình mình như vậy!