Những điều cơ bản về Franchising

Nền tảng cơ bản của nhượng quyền thương mại (NQTM)

Theo IFA , hiệp hội nhượng quyền thương mại thế giới, franchising được định nghĩa như sau:

“Frachising là một phương thức mở rộng doanh nghiệp, có đặc thù bằng việc cung cấp li-xăng về sử dụng thương hiệu, hàng hóa, kèm theo những quy định về chi phí chuyển nhượng và các trợ giúp hay sự kiểm soát nhất định trong hoạt động.”

Hoạt động franchising tại Việt Nam nên được định nghĩa một cách đầy đủ như sau:

“Nhượng quyền thương mại là hình thức mở rộng mạng lưới kinh doanh thông qua chuỗi mô hình các bản sao đơn lẻ bằng vốn đầu tư của đối tác (đối với Franchisor); hay việc làm chủ kinh doanh bằng cách áp dụng một mô hình doanh nghiệp sẵn có, cung cấp hàng hóa, dịch vụ mang chất lượng, kiểu dáng, thương hiệu đặc thù của doanh nghiệp nhượng quyền (đối với Franchisee).

Nhượng quyền thương mại dựa trên sự thỏa thuận hợp pháp bằng văn bản giữa hai bên. Trong đó, bên giao quyền trao cho bên nhận quyền: quyền tiến hành kinh doanh bằng sản phẩm hàng hóa - dịch vụ, thương hiệu, cùng với phương thức hoạt động của mình tại địa điểm xác định, bên cạnh những trợ giúp, kiểm soát nhất định. Đổi lại, bên nhận quyền phải trả phí nhượng quyền và tuân theo các điều khoản ràng buộc khác được ghi trong hợp đồng nhượng quyền thương mại.”

Nhượng quyền thương mại dựa trên sự thỏa thuận hợp pháp bằng văn bản giữa hai bên.

a. Lịch sử hình thành

Thế hệ đầu tiên của việc kinh doanh nhượng quyền khởi đầu từ hệ thống quán bia, rượu hộ gia đình (tied-house systems), phát triển vào những năm 1840 tại Đức. Hệ thống nhượng quyền này thành lập dựa trên sự thỏa thuận giữa những người bán bia và sản xuất bia, nhằm mang lại quyền được bán một nhãn hiệu bia nhất định nào đó trong quán của mình.

Thế hệ thứ hai của franchising được biết đến với tên gọi nhượng quyền sản phẩm – thương hiệu (product-tradename franchising hay còn có tên gọi khác là product distribution franchising), xuất hiện đầu tiên vào thế kỷ 19, khi mà Singer® Sewing Machine Co. (1851) - nhà sản xuất máy khâu của Mỹ – bán sản phẩm của mình cho những người bán hàng và những người này sau đó sẽ tự tìm lấy thị trường tiêu thụ sản phẩm cho riêng mình, được quyền phân phối sản phẩm dưới tên thương hiệu của Singer® Sewing Machine.

Thế hệ thứ ba của franchising, được biết đến dưới tên gọi nhượng quyền kinh doanh (business format) hay nhượng quyền cả gói (package franchise), hình thành vào đầu thế kỷ 20 và được phát triển tiên phong bởi hệ thống nhà hàng A&W® Restaurants. Những năm 1950, 1960 là thời kỳ mà franchising phát triển mạnh mẽ và khởi sắc. Giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của các chuỗi nhà hàng nhượng quyền lớn tại Mỹ, đa số hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm – fast food, như: Tastee-Freez, KFC, McDonald's, và Burger King.

Nhượng quyền thương mại thâm nhập vào Việt Nam từ những năm 1990 và phát triển mạnh tại khu vực thành phố Hồ Chí Minh với sự có mặt của các tập đoàn lớn trên thế giới như: Kentucky Fried Chicken (KFC) với món gà rán, Jollibee với món Hamburger. Công ty Trung Nguyên là doanh nghiệp Việt Nam đầu tiên mở đường cho hoạt động nhượng quyền thương mại. Bên cạnh Trung Nguyên, còn có một số các doanh nghiệp Việt Nam khác cũng đã bắt đầu chọn franchising làm hình thức để phát triển thương hiệu, như: Phở 24 của Nam An Group, TapioCups của VinaFranchise Corp., hay Kinh Đô Bakery của công ty cổ phần bánh kẹo Kinh Đô.

b. Phân loại Franchising

NQTM gồm hai phương thức nhượng quyền chính là nhượng quyền phân phối và nhượng quyền kinh doanh. Ở đây chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc phương thức nhượng quyền kinh doanh vì đây là phương thức phát triển phổ biến trên thế giới và Việt Nam.

Nhượng quyền phân phối - product distribution franchise:

Trong mối quan hệ này, bên mua franchise thường không nhận được sự hỗ trợ đáng kể nào từ phía chủ thương hiệu, ngoại trừ việc được phép sử dụng tên nhãn hiệu, thương hiệu, biểu tượng, khẩu hiệu và phân phối sản phẩm hoàn chỉnh (finalized products) hay dịch vụ của bên chủ thương hiệu trong một phạm vi khu vực và thời gian nhất định. Do vậy, bên mua franchise sẽ quản lý cửa hàng mình khá độc lập, ít bị ràng buộc, thậm chí có thể sáng tạo cung cách phục vụ và kinh doanh theo ý mình. Hình thức nhượng quyền này thường được áp dụng nhiều hơn trong lĩnh vực buôn bán xe hơi hay các trạm xăng dầu.

Nhượng quyền kinh doanh - business format franchise:

Đây là một bước phát triển cao hơn của hình thức nhượng quyền phân phối. Nhượng quyền kinh doanh không chỉ cho phép sử dụng hàng hóa – dịch vụ, mà còn bao gồm cả phương thức tổ chức kinh doanh của chủ thương hiệu (như kế hoạch marketing, các chỉ dẫn về việc tổ chức, cách điều hành cửa hiệu, dịch vụ khách hàng, ...). Bên cạnh đó, chủ thương hiệu cũng cung cấp các hỗ trợ, tư vấn cho bên mua nhượng quyền trong suốt quá trình hoạt động. Hình thức nhượng quyền này thường được áp dụng nhiều hơn trong lĩnh vực buôn bán xe hơi hay các trạm xăng dầu.