Đường số 7, 35 năm

Những ngày tháng Ba này, tôi rong ruổi trên con đường số 7 với một tâm trạng háo hức rất lạ, dù gần ba chục năm ở Tây Nguyên, đã hàng trăm lần xuôi ngược nơi này...

Ba mươi lăm năm trước, đây là con đường mà cả một quân đoàn lính Sài Gòn hoảng loạn bỏ chạy khỏi Pleiku ngay sau khi Quân Giải phóng đánh chiếm Buôn Ma Thuột. Khi được lệnh của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu cho “rút lui chiến thuật” khỏi Tây Nguyên, tướng Phú, Tư lệnh Quân đoàn 2 muốn tạo bất ngờ với Quân Giải phóng đã hạ lệnh cho rút theo đường 7, dù biết nó đã bị bỏ hoang từ lâu và ông ta lại không lường trước cảnh di tản một người lính thì có thêm cả gia đình họ và một số thường dân.

Đường 7 ngày xưa, nya đã có những thị trấn sầm uất.

Thế là hàng trăm nghìn người, hơn hai nghìn xe các loại đã nhích từng thước một dưới cái nắng nung người, trong sự hoảng loạn đến cực độ trên con đường hàng chục năm không có ai qua lại, cầu cống hư hỏng, đổ gãy. Cho đến bây giờ, hậu quả của cuộc tháo chạy tán loạn ấy vẫn còn, ấy là hàng trăm đứa trẻ lạc trong những ngày tháng 3 năm 1975, mà chỉ có rất ít em may mắn tìm lại được gia đình, trong đó có Hoa.

Cách đây hơn chục năm, tôi được ông Giáp, chủ quán cà phê Kim Liên đưa đến nhà bố mẹ đẻ của Hoa là ông Lục Văn Tiên và bà Nguyễn Thị Khiêm. Năm 1975, bé Hoa mới 7 tuổi. Trong cơn hoảng loạn của cả tỉnh Kon Tum và Gia Lai, cũng như bao người khác, cha mẹ cô cũng gói ghém đồ đạc, bỏ chạy theo lính của Quân đoàn 2 xuống Tuy Hòa, hy vọng ở đó sẽ yên ổn hơn, mà cũng có thể họ chả nghĩ thế, đơn giản là thấy mọi người chạy thì... chạy, thế thôi.

Cả gia đình gần chục người trên một cái xe lam 3 bánh, hòa vào dòng xe, dòng người trôi qua đường 19, đến ngã ba Mỹ Thạch rẽ vào đường 7. Nửa đêm, đến địa phận Krông Pa, dưới chân đèo Tô Na thì bé Minh Hoa bị lạc. Khỏi phải nói, cả gia đình đã đau đớn đến mức nào. Họ bỏ dở hành trình, ở lại tìm con.

Cũng đêm ấy, Sư đoàn 320 Quân Giải phóng, sau khi cắt rừng chạy bộ 50km, những đơn vị tiền duyên đã tiếp cận đường 7 và chia cắt đội hình đối phương, khiến cho quân địch bỏ xe pháo, dạt vào rừng kiếm đường xuống Củng Sơn, càng làm tình hình thêm náo loạn. Tù binh bị bắt đông nghịt, bộ đội ta không đủ người để cai quản, chỉ đường cho chúng tự lui về phía sau.

Cuộc chặn đánh đường 7 của Sư đoàn 320 kéo dài 7 ngày đêm bằng cuộc truy kích thần tốc rất hiếm có trong lịch sử chiến tranh thế giới, đối phương mất 6 liên đoàn biệt động quân, 4 thiết đoàn, một liên đoàn công binh, 20 tiểu đoàn bảo an, cảnh sát dã chiến, 1.400 xe các loại. Đây là trận đánh có ý nghĩa lớn về mặt nghệ thuật quân sự, thúc đẩy nhanh tiến trình tan rã của cả một đội quân hùng hậu được Mỹ trang bị vũ khí tối tân.

Trong cơn lốc khổng lồ ấy thì những thân phận nhỏ nhoi như Hoa quả là không gây "chấn động" gì so với toàn cục, nhưng với gia đình em thì là một nỗi đau không gì lớn bằng. Suốt bao năm, gia đình đã bỏ ra rất nhiều công sức để vào các làng dân tộc thiểu số huyện Krông Pa dọc theo đường số 7 tìm con, nhưng đều vô vọng. Rồi những tháng ngày khốn khó của thời bao cấp, rồi đời sống mở cửa, nỗi lo về con vẫn canh cánh bên lòng. Cho đến một ngày, hai ông bà nhận được tin con.

Té ra Hoa chạy lạc trong đêm và đã được một gia đình người Jrai ở xã Ia Rsươm nhặt được và nuôi nấng. Cô bé vẫn nhớ tên mình là Hoa nhưng đã là một người Jrai thứ thiệt. Bố mẹ Hoa nhận ra con nhờ cái bớt trên má. Lúc này Hoa đã lấy chồng, một thanh niên Jrai. Lại biết bao nhiêu là nước mắt, bao nhiêu lần lên xuống thăm hỏi... bố mẹ nuôi mới đồng ý cho bố mẹ đẻ nhận con.

Nhưng ban đầu Hoa không nhận bố mẹ. Lại đằng đẵng nước mắt trôi theo thời gian. Mới đây người đàn bà Jrai gốc Kinh này mới đưa chồng con về thăm bố mẹ đẻ ở phường Trà Bá, thành phố Pleiku. Ông bà Tiên đã mua cho vợ chồng Hoa một căn nhà ngay bên cạnh nhà mình. Ngày chúng tôi đến tìm, Hoa đã có ba đứa con là Rlan Lục Ma Chinh, Rlan Lục Mỹ Hạnh và Rlan Lục Lai Đức. Nay, đứa con lớn đã học đại học, đứa thứ hai học 11 và đứa thứ 3 học lớp 9.

Cuộc trùng phùng này không phải là duy nhất. Còn khoảng một chục đứa trẻ ngày ấy nhận được gia đình, có gia đình ở tận thành phố Hồ Chí Minh, và còn rất nhiều người khác vẫn đang hằng ngày miệt mài tiếp tục cuộc hành trình tìm con. Vô vọng và hy vọng cứ nhoi nhói đan xen.

Trẻ em đường 7 hôm nay

Càng ngày hy vọng tìm kiếm những đứa con thất lạc càng mở ra khi bây giờ các làng Tây Nguyên không còn biệt lập nữa, dân trí đã cao, các phương tiện thông tin đại chúng hiện diện ở từng nhà. Từ Pleiku đi xe gắn máy, vừa đi vừa ngắm cảnh cũng chỉ hơn một buổi là đến thành phố Tuy Hòa. Đi qua biết bao làng mạc nương rẫy trù phú, đi qua biết bao huyền tích và sự tích hào hùng và đau thương, trùng phùng và nước mắt, bạt ngàn rừng và những thân phận người, đi qua những cái tên lừng danh một thuở và bây giờ cũng đang là những đô thị đông vui: Chư Sê, Ayun Pa, Phú Túc, Củng Sơn, Sơn Hòa...

Có một cô bé cũng bị lạc thời ấy, đã được bố mẹ, giờ rất giàu, đón về thành phố Hồ Chí Minh, nhưng rồi chỉ năm bữa nửa tháng, cô nằng nặc đòi trở lại làng, nơi cô đã được cưu mang suốt mấy chục năm qua. Té ra con người có những diễn biến tâm lý rất kỳ lạ, nhiều khi không giải thích nổi. Hoa cũng vậy. Cô có một cửa hàng buôn bán ở Pleiku, nhưng vẫn thường trở lại Krông Pa, không chỉ một vài ngày, mà nhiều khi cả tháng.

Tôi cũng biết có một người Jrai bị lạc như thế, nhưng anh lại lạc vào một gia đình người Kinh, và bây giờ là cán bộ Ngân hàng Nhà nước tỉnh Gia Lai, là đội trưởng đội văn nghệ, một cây guitar có hạng và là người sáng tác rất nhiều ca khúc. Đã có vợ có con yên ổn ở thành phố, nhưng suốt 35 năm qua, anh vẫn đau đáu âm thầm tìm kiếm gốc rễ của mình. Và rồi anh đã tìm ra. Bố mẹ, anh em bà con của anh giờ đang ở xã Ia Dơk, huyện Chư Sê, cũng trên trục con đường 7 nổi tiếng. Tên anh là Y Dương...

Cuộc chiến tranh đã qua 35 năm, nói đến đường 7, có thể bây giờ nhiều người không còn nhớ, và nó đã đổi tên là đường 25. Thế mà vẫn còn thấp thoáng ở đó, những số phận bị quăng quật, những trái tim vẫn thổn thức ngóng trông. Con đường phẳng lỳ rợp nắng hôm nay chạy giữa mênh mông cánh đồng Ayun Hạ, xuôi về đồng bằng Tuy Hòa mát rượi nước và màu xanh ngút ngàn của cây trái với rất nhiều hoa quỳ miên man vàng trong cái thắc thỏm cứ sợ màu vàng kia bỗng nhiên trôi mất...