Khu vườn không yên tĩnh

Chủ nhân của Tịnh Gia Viên cho phép tôi ở một mình trong khu vườn của bà trong một buổi sáng, không có ai quấy rầy. Bà bảo, bắt đầu chơi cây cảnh cần nhất là sự yên tĩnh để ngắm nhìn, suy ngẫm xem thật sự mình cần điều gì ở một vườn cây.

Vậy là tôi đã lọt vào một khu vườn cây kiểng danh tiếng bậc nhất xứ Huế, để thưởng ngoạn lối sống tinh thần cầu kỳ và tinh tế của hậu duệ dòng dõi các vua Nguyễn trong cách chơi cây kiểng đất thần kinh.

Cây cũng có đẳng cấp, phong cách, và đặc biệt, nhìn vào vườn cây sẽ biết chủ nhân. Những người chơi kiểng lâu năm đều công nhận điều này. Trong vườn kiểng của bà Tôn Nữ Thị Hà có bộ cây được giới chơi kiểng gọi là “thượng lưu”, và cả những loài sinh ra đã nặng tiếng “connhà nghèo”.

Loại thượng lưu mới sinh ra đã vào chậu ngồi, trải qua hàng trăm năm được tỉa tót, chăm sóc, mới mang dáng vẻ phong lưu, hợp với phong thủy mà chủ nhân mong muốn. Quả thực, đi giữa những lão đại thụ mai, cảm nhận được biết bao nhiêu thời gian, thế thái nhân tình đã trôi qua.

Biết bao nhiêu bài thơ đã được tức cảnh sinh tình làm ra bên gốc mai già. Cây mai “thế trực” có tuổi thọ 80. Đứng bên cây mai “long giáng”, tuổi ước chừng 150, là cây mai “long thăng” lên “lão” 70 cho nhiều hoa nhất với cánh to nhất, từng giành giải Nhất trong cuộc thi “Mai Huế” Xuân 2002.

Còn một cây mai cần kể đến nữa trong bộ mai quý ở vườn này, đó là cây đậu thế “bạc phong”. Rồi đến bộ 2 cây vạn tuế, cũng đều ngót nghét 150 tuổi... Nhưng có những cây không thuộc chủng loại quý, đời cây không được “trải thảm” từ đầu, vậy mà vẫn ra được thế đẹp.

Bà Hà rất tự hào về mấy cây thuộc bộ “con nhà nghèo” nhưng thừa sức ăn đứt cánh “mình vàng lá ngọc”, như cây khế 80 tuổi; cây mứt 20năm...

Cách đây 7 năm, bà được người ta mách cho một cây me có đến 150 tuổi ở Bình Định, mà cái thế tuyệt đẹp của nó là nhờ một... vết thương do chiến tranh để lại.

Đầu năm nay, bà lại tình cờ tìm thấy một cây khế nằm ẩn mình trong một khu vườn hoang ở Huế. Sự ghẻ lạnh của thời gian và cuộc đời vô hình trung lại tạo cho cây một cái thế độc đáo, nhưng may là ở chỗ nó gặp được người có cặp mắt tinh đời, nhìn thấu được cả sự tiến hóa trong vài ba năm để uốn nó thành một loài cây đẹp.

Thỉnh thoảng, trong khu vườn lại có những cuộc gặp gỡ giữa những người chơi cây kiểng, làm thơ bình cây, rồi chụp ảnh nghệ thuật. Mỗi cây trong Tịnh Gia Viên có nguyên cả một bộ ảnh, như một lý lịch, đọng lại trong đó tình cảm của người mê cây.

Một cành non mới trổ, một nụ hoa mới nở đều làm cho cây cổ thụ có dáng mới, và chủ nhân không tiếc công sức để ghi lại những thời điểm thoáng qua không bao giờ trở lại ấy...

Bà Hà bảo, chính thú chơi cây thế đã dạy cho bà tính kiên trì, kềm bớt nóng nảy, và đủ sức trải qua một hành trình khắp các tỉnh miền Bắc để tìm cây sanh quý bị mất trộm. Suốt một năm trời, bà không bỏ qua một khu vườn của đại gia nào ở các tỉnh xa xôi, các triển lãm sinh vật cảnh.

Cuối cùng, cây sanh ấy đã xuất hiện trong một cuộc mua bán lên đến nửa tỷ đồng. Bà Hà đã phải cầu viện đến Công an Thừa Thiên - Huế trong cuộc quy cố hương cho cây sanh trăm tuổi có dáng rồng cuộn ấy. Và, chính những bộ ảnh chụp cây đã chứng minh bà là chủ nhân thật sự của cây kiểng quý giá này.

Tôi rất muốn hỏi để biết giá trị thương mại của những loài cây đã ngồi chậu trăm năm, đã được những bàn tay tinh tế tỉa dáng từ đời chủ này sang đời chủ khác, nhưng rồi không nỡ cất lời. Mỗi gốc cây cổ thụ yên lặng kia giống như cuộc đời một con người, vinh hoa rồi bị lãng quên, nó cũng đều từng trải...

Khu vườn Tịnh Gia Viên trong khu vực Thành Nội rì rào những bóng cây cổ thụ thế dường như rất yên tĩnh, nhưng bạn có biết rằng, chủ nhân của nó đã bỏ ra cả một đời vì cây - một niềm đam mê như duyên như nợ...