Buzkashi và biến thái của thể thao

Nếu trẻ em nghèo ở Brazil ấp ủ giấc mộng làm giàu với trái bóng thì tuổi thơ tại những khu ổ chuột của Afghanistan lại đặt niềm hy vọng đổi đời vào xác một con dê trong môn buzkashi.

Trò chơi nguy hiểm nhất thế giới

Quang cảnh một trận buzkashi

Buzkashi có lịch sử hơn 800 năm, khởi nguồn từ thời quân Mông Cổ, dưới sự chỉ huy của Thành Cát Tư Hãn, xâm lược Afghanistan và các nước Trung Á khác. Đến đâu chúng cũng giết người, cướp của, bắt gia súc, vơ vét mọi sản vật.

Dân Afghanistan quần tụ thành những nhóm lớn, dùng ngựa và sức mạnh cơ bắp để đoạt lại sản vật từ tay quân xâm lược. Những cuộc chiến ấy chính là nền tảng sơ khai của môn buzkashi.

Buzkashi là trò chơi phổ biến ở khu vực Trung Á. Người chơi cưỡi ngựa vượt qua các đối thủ để giành lấy xác con dê đã bị chặt đầu, rồi tìm cách ném cái xác ấy vào “vòng công lý” - một vòng tròn được vẽ trên đất xoay quanh một cái trục gỗ, như khung thành trong môn bóng đá. Trò chơi đòi hỏi người chơi phải có sức dẻo dai và kỹ thuật tốt.

Một trận buzkashi thường có khoảng 80 thành viên tham gia, kéo dài 4 tiếng và va chạm, chấn thương, đổ máu là điều khó tránh khỏi. Buzkashi được xếp vào một trong những trò chơi nguy hiểm nhất thế giới.

Syed Rizvi, người phát ngôn của Hiệp hội Bảo vệ động vật (People for the Ethical Treatment of Animals - PETA), nói: “Nước Anh đã cấm môn săn cáo, Tây Ban Nha dự định dừng các trận đấu bò. Điểm nổi bật của những trò chơi này chỉ là sự tàn ác và nhẫn tâm chứ không hề cần có sự khéo léo hay kỹ thuật thể thao”.

Đáp lại những lời chỉ trích ấy, ông Mirwais Utikhil, Phó chủ tịch Liên đoàn Buzkashi Afghanistan, bày tỏ, ông chẳng thấy có gì là sai trái khi quất roi vào mông ngựa bắt nó chạy, hay đùa giỡn với xác con dê. “Chúng tôi yêu ngựa không chỉ vì nó dùng để chơi buzkashi, mà còn vì nó là phương tiện giúp chúng tôi chống lại những kẻ xâm lược”, ông Utikhil nói.

Ngành công nghiệp hái ra tiền

Sau khi quân đội Mỹ thay thế Taliban vào năm 2001, chính quyền mới của Afghanistan tuyên bố buzkashi là môn thể thao truyền thống quốc gia, đồng thời công khai tổ chức các trận đấu.

Người chơi nhận tiền thưởng từ khán giả

Trên thực tế, môn thể thao này đã dần trở thành công cụ cá cược, tiêu khiển của giới chức quân sự dựa trên mồ hôi và tính mạng người dân. Thứ Sáu hằng tuần, hàng ngàn người tụ tập ở các sân buzkashi xem thi đấu. Trẻ em đi vòng quanh thu tiền cược từ những ông chủ giàu có.

Khi trò chơi vừa kết thúc, những ông chủ thắng cược lập tức thu tiền rồi chia hàng ngàn đô la cho người đã có công ném xác dê vào vòng tròn. Ở quốc gia nghèo khổ như Afghanistan, với thu nhập bình quân không tới 2USD/ngày thì số tiền đó quả là hấp dẫn.

Jahaan Geer, nhà vô địch buzkashi 33 tuổi, chia sẻ: “Nhờ luyện buzkashi trên lưng ngựa mà bây giờ tôi lái Lexus thành thạo”. Geer từng chơi cho Abdul Rashid Dostum, một trong những tư lệnh tàn bạo nhất trong thời kỳ nội chiến những năm 1990, nhưng gần đây anh chuyển qua chơi cho chủ sở hữu Hãng Hàng không Afghanistan (Kam Air).

Như hầu hết những người chơi buzkashi khác, Geer xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo khổ, bữa cơm không có nổi một miếng thịt. Vậy mà với tiền lương hiện tại, anh có thể ăn 3, 4 ký thịt cừu, thịt dê hay thịt gà mỗi ngày để tăng cường sức khỏe, bồi bổ cơ bắp.

Người chơi đang cố chộp lấy xác con dê

Ông Aziz Ahmad, 47 tuổi, một người chơi buzkashi lão luyện, cho biết: “Nếu bạn sống ở Afghanistan mà không có tiền thì bạn sẽ không thể có một cuộc sống yên bình. Nếu không chơi buzkashi thì có lẽ tôi chỉ là một người thợ quèn ăn lương theo ngày”. Ahmad đang chơi cho đội buzkashi được tài trợ bởi Phó tổng thống thứ nhất Mohammad Qasim Fahim.

Jabar, 65 tuổi, làm công việc quét dọn đã hơn 20 năm tại khán đài Mazar-e-Sharif, một trong những sân chơi buzkashi nổi tiếng, cay đắng nói: “Cách đây 20 năm, người ta chơi vì niềm đam mê. Còn bây giờ họ chơi chỉ để kiếm tiền chứ không hề yêu buzkashi. Nó đã trở thành chốn làm giàu cho những kẻ có máu đỏ đen”.

Là tính cách của người Afghanistan?

Liên đoàn Thể thao Afghanistan muốn buzkashi được toàn cầu hóa và đưa vào danh mục thi đấu tại các kỳ Olympic. Nhưng tham vọng này đang vấp phải sự phản đối từ các tổ chức bảo vệ quyền động vật.

Whitney Azoy, tác giả quyển Buzkashi: Game and Power in Afghanistan (Buzkashi: Trò chơi và sức mạnh của Afghanistan), viết: “Muốn hiểu tính cách người Afghanistan, tốt nhất là xem buzkashi. Trò chơi này tượng trưng cho sự đấu tranh kịch liệt vì đam mê quyền lực, nhưng quyền lực thực chất lại là thứ mà không ai có thể sở hữu mãi mãi”.

Đó cũng chính là lý do buzkashi tồn tại và phát triển, dù cho Afghanistan vẫn chìm ngập trong khói lửa chiến tranh.