Tinh hoa sao chỉ dành cho... tinh hoa?

Mấy hôm nay, dự án nghệ thuật sắp đặt ý niệm "Những chân trời có người bay" tại Hà Nội đông khách, lắm lời khen và chê cũng tơi bời.

Đọc E-paper

Trong cái cố gắng bày tỏ của cá tính sáng tạo, dự án cũng làm dấy lên sự hoài nghi về việc các tác giả trẻ tiếp cận với nghệ thuật đương đại, lấy cái tính "mê hoặc công chúng" để lấp liếm cho sự thất bại trong việc tạo không gian nghệ thuật mới.

Ví dụ, có nghệ sĩ bê nguyên một cái bếp vào dự án, và chỉ có thêm những lời lẽ giới thiệu bóng bẩy kiểu mượn câu thơ nổi tiếng của Trần Dần không giúp ích gì cho công chúng cảm nhận thêm ý đồ nghệ thuật! Đến mức có khán giả nhận xét: "Thôi cứ để họ bay, không tội nghiệp quá!".

Nói lại chuyện này cũng bởi chúng ta đang chấp nhận sự tồn tại của một nền văn nghệ không có chuẩn mực định hướng nào dẫn dắt. Chúng ta để cho những bài hát là sự chắp nối ca từ trầm bổng và gọi tác giả là nhạc sĩ.

Công chúng vô tư bỏ tiền mua vé đại nhạc hội, ở đó ca sĩ ngôi sao (tự phong) hát nhép để khỏi lộ chuyện không biết hát (!). Công chúng hoan hô các nhà văn mạng vốn chỉ viết những mẩu truyện rời rạc chẳng chút giá trị nghệ thuật nào, gom lại đem in thành tác phẩm!

Yếu đuối và thảm hại như vậy, làm sao ta không khuất phục trước sự ồ ạt, hấp dẫn của văn hóa Hàn Quốc, không đua nhau ngụp lặn trong cái không khí rẻ tiền của tiểu thuyết ngôn tình Trung Quốc!

Mỗi người bày tỏ một thái độ qua sự kiện của mình. Cách đây hai tuần, nhà thơ nữ Vi Thùy Linh vừa tổ chức đêm tác giả - tác phẩm riêng "Bay cùng Vili" với hình thức rất mới, đưa cả thơ và văn xuôi lên sân khấu với sự hỗ trợ của âm nhạc, ngâm diễn văn xuôi.

Những người hỗ trợ cho đêm ấy thành công về chất lượng nghệ thuật toàn những người nổi tiếng tinh hoa trong nhiều lĩnh vực: hội họa, âm nhạc, nhiếp ảnh, đạo diễn sân khấu, nghệ sĩ kịch nói, múa như NSND Hoàng Cúc, nghệ sĩ saxophone Quyền Văn Minh, diva Thanh Lam, nhà nhiếp ảnh Phạm Việt Thanh tổng đạo diễn...

Có lẽ, đây là một đêm thơ văn mơ ước của nhiều người khi được biểu diễn tác phẩm của mình ở sân khấu sang trọng bậc nhất Hà Nội, và những người lắng nghe là những đôi tai thẩm thấu bậc nhất như vậy.

Đó là ý thích riêng của tác giả khi nhà thơ tự bỏ tiền làm nghệ thuật! Cô nói thẳng, đêm nghệ thuật này dành cho giới tinh hoa, những người yêu quý cô, và cô tự hào về điều đó.

Cứ như một cuộc chơi riêng thôi! Vậy còn trách nhiệm xã hội của người làm văn hóa nghệ thuật khi không cho công chúng tham dự vào đêm "tinh hoa đó?

Thật ra câu hỏi này không muốn đặt ra cho cá nhân Vi Thùy Linh, bởi bạn ấy có quyền làm những gì mình suy nghĩ và hướng đến. Đặt ra câu hỏi này cũng bởi cùng thời gian, Luala Concert Thu Đông 2012 lại được diễn ra trên phố Hà Nội.

Sự kiện nghệ thuật này được tổ chức lần đầu năm 2011, lần đầu tiên đưa nhạc thính phòng cổ điển và hội họa ra phố cho công chúng thưởng thức. Người tài trợ cho chương trình là một doanh nhân trẻ hấp thụ văn hóa phương Tây, mong muốn cho người Việt được thưởng thức "tinh hoa" của nhân loại.

Vậy là giữa con phố có kiến trúc kiểu Pháp, lá thu cứ rơi, những cơn mưa phùn đem cái lạnh đầu Đông kéo về, những tác phẩm bất hủ của nhân loại đã vang lên tha thiết bởi các nhạc công của Dàn nhạc Nhà hát Giao hưởng Việt Nam. Cũng tại đó, các diva như Thanh Lam, Hồng Nhung, Mỹ Linh biểu diễn trên phố những bản nhạc nổi tiếng của âm nhạc Việt.

Còn người xem? Dĩ nhiên sự kiện như vậy tự nhiên sẽ hút giới "tinh hoa", ta thấy rất nhiều người nổi tiếng tự đến nghe nhạc. Những ông, bà cụ trên bảy mươi tuổi, những sinh viên tình cờ qua đường dừng lại lắng nghe.

Tất cả cùng tạo ra một chân dung người Hà Nội yêu nhạc và sành nhạc. Luala Concert kết thúc sau bốn tuần biểu diễn trên phố, không hướng đến điều gì cao siêu, chỉ hy vọng là một khúc nhạc đẹp chợt vang lên trong tiềm thức của khán giả.

"Tinh hoa" tự đi tìm khán giả như vậy, chắc trình độ thưởng thức nghệ thuật của công chúng trẻ không đến nỗi chìm ngập trong thảm họa xuống cấp như hôm nay