Phận tỏi

Những người bạn cũ ngoài đảo cách đất liền Quảng Ngãi 28 hải lý gửi cho một món quà: Tỏi đựng trong một hộp giấy bóng, thương hiệu tỏi Lý Sơn có logo in ấn khá đẹp, một sự "lên đời" đặc biệt cho phận tỏi. Món quà làm người nhận nghẹn ngào.

Trong ký ức hiện lên những người đàn bà gầy gò xứ đảo lặn xuống biển vào lúc 4 giờ sáng để đào cát về bón tỏi. Tỏi Lý Sơn làm mọi loại nước mắm thơm lừng, chữa nhiều bệnh, nhưng nó cũng “chãnh chọe hết xiết”. Ở Lý Sơn có giống tỏi lạ, cả củ chỉ một múi duy nhất, tròn trĩnh, nghe nói chữa cảm mạo, hen suyễn, dạ dày rất hay, được đặt tên là “tỏi một”.

Thu hoạch tỏi ở Lý Sơn - Ảnh Minh Thu

Cây tỏi đặc sản này hai năm phải thay mới toàn bộ lớp cát trồng phủ mặt đất, phải là thứ cát nằm sâu dưới nước biển, rồi nó đòi bón thứ phân ủ từ loại rong tảo dưới biển. Khi diện tích đất trồng tỏi ngày càng mở rộng theo giá trị thị trường, thì hòn đảo càng bị vẹt dần, đến nỗi chính quyền ra lệnh hạn chế trồng tỏi để giữ gìn đất đai. Cấm ban ngày thì nông dân xuống biển ban đêm.

Cả làng đi, lặn hụp, mò mẫm trong bóng tối. Tôi vẫn nhớ cái nắng buổi chiều đổ lửa trên cánh đồng tỏi, cụ bà bảy mươi ngồi cắm gốc tỏi giống, tay vun nhẹ từng hạt cát trắng muốt, bên cạnh là cụ ông với thùng nước trĩu nặng chờ tưới. Như tất cả những người nông dân thật thà ở khắp nơi, họ cũng chỉ biết túm cái sản phẩm giản dị ấy vô bao tải và bán đi như những củ tỏi vô danh khác.

Bao nhiêu lần tôi cũng mua tỏi Lý Sơn tặng bạn bè, phải kèm thuyết minh mỏi miệng, rằng tỏi Lý Sơn chữa nhiều bệnh lắm, rằng tỏi này ngon nhất nước! Nhưng món tỏi trên tay tôi chỉ là một chùm tỏi giản dị, bất biến từ bao đời. Tôi đọc trong mắt bạn bè sự rộng lượng khi họ nhận món quà quê đó. Tôi không thể gửi theo nó hình ảnh nông dân đảo Lý Sơn đã làm nên củ tỏi đó ra sao! Đã bao nhiêu trăm năm trôi qua trên ruộng tỏi, bây giờ người nông dân đảo Lý Sơn mới được học cách phải làm đẹp sản phẩm, phải nâng giá trị của nó bằng một logo thương hiệu và cuối cùng là đưa nó vào một lớp bao bì đẹp mắt. Trên bao bì cũng thông tin về i-ốt, vitamin B1, B2, E...

Cuối cùng thì cây tỏi cũng có danh phận. Phận tỏi cũng giống phận người nông dân, những giá trị tinh hoa nhất mai một trong sương nắng