Hai triệu đồng và giấc mơ nhà ở

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam tính toán, nếu một gia đình có hai vợ chồng đi làm với tổng thu nhập khoảng 4 - 5 triệu đồng/tháng, và họ trích lại khoảng 25% trong số này thì có thể giải quyết được vấn đề nhà ở.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, trong năm 2009 đã có hàng trăm dự án nhà ở xã hội được khởi công...

Đó là cách tính quá lạc quan của ông thứ trưởng. Bởi vì, thực tế số người lao động thu nhập trên 2 triệu đồng chắc là rất nhiều nhưng nhà ở, dù là nhà ở xã hội, dành cho họ, năm bảy năm nữa chưa chắc đáp ứng được vài chục phần trăm!

Chương trình nhà ở xã hội từng được kỳ vọng sẽ tạo nên một cuộc cách mạng về nhà ở cho những người có thu nhập thấp. Tuy nhiên, sau gần một năm kể từ khi Chính phủ ban hành nghị quyết về chương trình này, đến nay, chưa kể đến những vấn đề về hồ sơ, thủ tục, tiêu cực trong xét duyệt..., người lao động đang phải đối diện với một thực tế là giá nhà vẫn quá cao so với khả năng chi trả của họ.

Theo kết quả điều tra của Bộ Xây dựng mới công bố, hiện chỉ 20% trong tổng số 1 triệu lao động trực tiếp và khoảng 1,2 - 1,5 triệu lao động gián tiếp có chỗ ở; chỉ có khoảng 2/3 trong tổng số 2 triệu cán bộ, công chức tự lo được nhà ở, số còn lại (chủ yếu tập trung ở các đô thị lớn) phải ghép hộ, ở nhờ, ở tạm...

Chỉ cần một phép tính đơn giản cũng thấy, để có nhà ở xã hội là không dễ: Với khung giá 300 - 500 triệu đồng/căn và nếu được vay với lãi suất khoảng 5 - 6%/năm và chỉ vay 100 triệu đồng, sau 10 năm, tổng số tiền phải trả cũng lên hơn 150 triệu đồng. Đây là con số quá sức đối với đa số lao động có thu nhập khoảng 2 triệu đồng/tháng.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, trong năm 2009 đã có hàng trăm dự án nhà ở xã hội được khởi công. Riêng đối với nhà ở dành cho sinh viên, đã có 88/95 dự án được khởi công với tổng số vốn trái phiếu chính phủ dành cho trong năm 2009 đã đạt tới 3.500 tỷ đồng. Tuy nhiên, sau một năm triển khai các chính sách về nhà ở xã hội, nhiều vấn đề vướng mắc đã nảy sinh. Mặc dù địa phương nào cũng cam kết sẽ dành cho nhà ở những ưu tiên về đất đai, nhưng với tình trạng thị trường bất động sản và tài nguyên đất đang nóng bỏng như hiện nay, không ít dự án nhà ở xã hội đang gặp cảnh thiếu quỹ đất trầm trọng.

Bên cạnh đó, bố trí nguồn vốn cho các dự án nhà ở xã hội cũng đang gặp khó. Ngoại trừ các dự án nhà ở xã hội dành cho sinh viên "ăn theo" nguồn vốn trái phiếu chính phủ, các dự án khác đều trông chờ vào vốn xã hội hóa, tức là nguồn vốn từ doanh nghiệp. Còn doanh nghiệp lại không mặn mà với các dự án nhà ở xã hội, khi đối tượng thụ hưởng đều là người có thu nhập thấp, khả năng thu hồi vốn chậm. Ngay cả khi có những chính sách ưu đãi như miễn giảm thuế đất, nhưng với nhiều khoản chi phí lớn khác mà doanh nghiệp phải tự trang trải, chắc chắn giá thành của sản phẩm sẽ bị đội lên cao. Khi đó, người có thu nhập thấp, kể cả những người ở đô thị cũng không có khả năng mua.

Trong vòng 6 năm nữa, nghĩa là đến năm 2015, 50% số công nhân lao động cũng như cán bộ có thu nhập bình quân dưới 1,5 triệu đồng/tháng sẽ có nhà ở - mục tiêu này của Bộ Xây dựng liệu có đạt được khi những giải pháp để thực hiện chương trình nhà ở cho người có thu nhập thấp vẫn còn đang thử nghiệm? Và “thu nhập 2 triệu đồng mỗi tháng là có nhà” vẫn chỉ là giấc mơ như đã kéo dài hàng chục năm qua!Tư duy của Bộ Xây dựng trong chương trình nhà ở xã hội hay nhà cho người có thu nhập thấp hiện nay vẫn là “xây nhà bán cho người dân”.

Trong khi ở một số nước khác, chương trình phát triển nhà ở xã hội là “hỗ trợ xây nhà cho thuê giá rẻ”. Khi Nhà nước dùng quỹ đất làm chính sách xã hội, không cần tính tiền sử dụng thì người thuê chỉ phải trả tiền thuê bằng khấu hao chi phí xây dựng, thay vì phải trả cả tiền đất. Có lẽ, nếu chương trình nhà ở xã hội tiến triển quá chậm như hiện nay và quá xa vời với thực tế thì cũng nên nhanh chóng thay đổi tư duy, thay vì để sự lạc quan đi quá xa thực tế...