Ấm tình sương núi

Tết năm nay khi ở miền xuôi đôi ngày còn bức bối với cái nóng thì ở đây vẫn se sắt lạnh. Con lợn lửng lông dày như lông nhím cho miếng thịt săn chắc, hạt gạo nếp nương béo ngậy, hạt đỗ xanh bùi..., tất cả đều gửi vào chiếc bánh chưng vị Tết đậm đà. Trong mâm cỗ giao thừa hôm đó, chúng tôi đã được đón một cái Tết đẹp như thế giữa xứ sở sương mù, giữa tình người đằm thắm như ủ trong men rượu bảng lảng phủ đất trời.

Đọc E-paper

Khi còn nhỏ tôi đã từng theo cha mẹ lên nương cao gieo hạt trong sương mù, được các anh chị dắt tay theo đường đồi men sườn vực đến lớp học trong màn sương đục. Giờ đây, khi gặp lại sương mờ ngoài cửa kính ô tô, bỗng chợt nôn nao nỗi nhớ về cuộc sống ấm tình người miền Tây Bắc trong màn sương lạnh nơi những mái nhà thấp thoáng bên những vườn đào phai thanh khiết.

Có lẽ trong cuộc sống, người ta thường ám ảnh bởi những thứ không hẳn là dễ chịu nhưng gần gũi và quen thuộc, không phải mất công tìm kiếm mà vẫn có thể hòa mình vào đó mà hít hà, tắm gội sự nhớ thương xa cách. Người đường xuôi đi xa khi trở về gần tới mái nhà xưa cũ gặp khói từ những sợi rơm gầy lọt qua mái tranh cay xè sống mũi.

Người miền biển, người đồng sông về gặp làn nước quen thuộc thì lao mình xuống mà lặn ngụp thỏa cái khát vị quê nhà. Người đồng rừng chỉ biết quanh năm úp mặt vào sương mù, tay bới sương mà đi, lẫn vào sương mà nảy nở, sinh sôi...

Chập choạng tối, xe bắt đầu về số, bám vào con dốc như một con cá rô rạch nước. Không còn đèn vàng hắt nghiêng mái phố, đèn pha giờ bỗng mờ nhòe bởi một thứ trắng đục và bảng lảng. Bấy lâu đã quen với những cơn lốc bụi phố phường, mấy cô gái thị thành, giờ kịp òa lên vui sướng.

Quốc lộ 6 mềm oặt như cật tre bánh tẻ uốn lượn theo khuôn của những ta luy đá vôi quanh những thung sâu hút mắt. Cảnh tượng ấy khiến tôi có cảm giác đoàn xe như đàn kiến đang chạy quanh nồi nước xông khổng lồ nghi ngút khói.

Ở đây những ống kính máy ảnh có zoom quang học cao nhất cũng đành phó mặc cho tầm mắt chớp lấy hồn cảnh vật. Sương mờ làm tầm nhìn của lái xe chỉ còn đôi ba mét. Nhưng nào có sao, thế mới là không gian, là hơi thở thực sự của miền Tây Bắc.

Tảng sáng chúng tôi đã đến nhà một người bạn. Có ai ngờ cô gái có nụ cười duyên dáng, đài các như thiếu nữ Tràng An lại sinh ra ở mảnh đất này. Căn nhà gỗ bên sườn núi chìm trong sương, bốn xung quanh tịnh không một bóng người. Bất giác làm nhớ đến giấc ngủ ngàn năm từ lời nguyền của một bà tiên trong cổ tích Andersen.

Giã bánh - Ảnh: Thanh Hà

Nhưng khi bước tới gần mới nhận ra một khuôn viên tráng lệ kiểu đồng rừng ghi dấu bàn tay cần mẫn, tài hoa của gia chủ. Khoảng sân với những cây cảnh gai góc ưa rét mướt, khô hanh, hòn non bộ nhặt từ đá núi đến nhà chứa củi, vườn mía, đồi ngô sau nhà từ nhiên tạo ra cái ấm áp.

Ấm áp từ dấu ấn bàn tay, từ giọt mồ hôi nhỏ xuống trong sương gió như còn đâu đây. Trong gian bếp nhỏ, lửa đã quyện nồng dưới đáy nồi từ lúc nào, ánh lửa xuyên qua sương sớm làm những đôi mắt du khách ánh lên niềm vui bất ngờ. Bàn tay tê cóng gặp lửa nóng rát vẫn không muốn rời. Bất giác ai đó nhanh miệng đọc một câu đồng giao:

Khói qua đằng kia ăn cơm với cá
Khói về đằng này lấy đá đập đầu

Vừa dứt lời thì ngọn khói bếp đã ngả vào phía anh trong tiếng cười giòn tan của khách đường xuôi. Cô con gái chủ nhà cất tiếng nói trầm và ấm - tiếng của người vùng cao sống trong giá rét - bắt đầu câu chuyện: "Hôm nay bố mẹ em phải đi trực ca Tết từ rất sớm. Công nhân của hạt giao thông phải đi kiểm dọc cung đường hiểm trở trong những ngày đầu năm mới. Biết nhà sẽ có khách, nên cha mẹ em đã dậy thịt lợn, hái gia vị từ rất sớm rồi". Như đoán được câu hỏi của khách, cô gái nói tiếp: "Phải đến lúc sương chiều lên bố mẹ em mới về cơ”.

Đúng như người ta thường nói, người dân miền quê lam lũ một nắng hai sương. Nhưng kỳ thực, ở đây đi sương sớm, về sương chiều, trưa dẫu có nắng thì trên đỉnh cao sương và mây vẫn vần tụ.

Bát cơm nóng và vội trong sương, con cá nướng phả khói thơm trong sương, cối gạo nếp giã bánh dày quyện khói nóng và sương và hơi thở ngược dốc cao hòa trong sương trắng. Tất cả đã làm nên một đặc trưng riêng của con người chốn rẻo cao kỳ vỹ này.

Từ khung cửa gỗ ấm cúng của gian bếp, phóng tầm mắt nhìn ra bên kia quốc lộ là Thung Quan u huyền trong sương. Có lẽ dưới thung lũng sâu lút tầm mắt ấy, sương đặc và lạnh hơn. Chính sương mờ đã che đi cái chiều sâu hun hút của vực sâu để an lòng người tài xế trẻ lần đầu lên vùng cao, đem cái mỹ lệ lấp đầy sự hoang vắng rợn ngợp tầm mắt.

Người ta đồn rằng, dưới đó là mộ táng của một quan lang theo sự chỉ dẫn của thầy phong thủy Trung Hoa. Cái tên Thung Quan có lẽ xuất phát từ câu chuyện đó. Chỉ biết rằng, nhìn từ trên này, vào khi Mặt trời lên tỏ, sương đã vãn sẽ thấy muôn loài hoa dại khoe sắc như chứng nhân cho sức sống diệu kỳ của thiên nhiên ấm ủ trong giá lạnh.

Quay lại gian bếp thì đã thấy tiếng nổ lép bép và thơm nức ngô nếp nướng. Ở trong sương lạnh mà ai cũng cần mẫn dậy từ rất sớm, người ta lên nương, ra vườn, đi chợ. Gặp nhau trong sương mờ, chia nhau điếu thuốc lào bằng lửa đóm. Bởi thế mà quanh năm vườn tược, nương đồi xanh tươi cây lá, gà lợn đầy chuồng.

Có đứa trẻ bị cha mẹ bỏ rơi từng khóc lả, tím ngắt ngoài vệ đường trong sương lạnh mà qua mấy mùa Đông được những tấm lòng ấm áp cưu mang giờ đã có thể ngồi nướng ngô bên bếp lửa mỗi sáng. Ở những xóm nhỏ bên sườn núi, ai có công to việc lớn chỉ cần mở lời với hàng xóm là người quanh thung hôm sau đã góp mặt đông đủ.

Chẳng ai cấn cá chuyện mời mọc, xa cách như dưới làng mà tự nhận việc mà giúp nhau như thể ấy là việc trong gian bếp của mình. Nhớ mùa Đông năm ngoái trời mưa rét, những người đàn ông đã đốt lửa suốt đêm để sưởi ấm cho đàn bò, đàn trâu của mình cho đến sáng. Nương ở đây chọc lỗ tra hạt, nào cần đến trâu cày.

Gia súc chỉ mổ thịt khi nhà có việc chứ không mấy khi đem bán. Ấy vậy mà người ta vẫn yêu quý, giữ gìn từng vật nuôi như những người bạn. Xứ xở sương mù vắng bóng người thì con họa mi đầu sàn, con trâu ngoài chuồng, còn chó vện trong gian bếp cũng là những người bạn đem lại sự ấm áp, vui vầy.

Trong mâm cỗ giao thừa hôm đó, chúng tôi đã được đón một cái Tết đẹp như thế giữa xứ sở sương mù, giữa tình người đằm thắm như ủ trong men rượu bảng lảng phủ đất trời.

Với ai đó, sương mù vùng cao rất mới mẻ, là cái phông trắng diệu kỳ để tạo nền cho những bức hình lưu niệm. Với riêng tôi, người đang tựa khung cửa gỗ nghiến nhìn ra thì sương là một ký ức không thể xóa nhòa. Tuổi thơ tôi đầy ắp sương mù nhưng đó không phải là thứ hơi lạnh vô hồn.

Sương ấy là thứ mồ hôi bốc khói phả ra từ hơi thở của người lao động rẻo cao, là thứ khói thuốc thơm mê hoặc trong câu chuyện của người già. Phải, sương còn là ký ức mờ xa mà lung linh của những đứa trẻ trong những ngày cơ cực, lam lũ mà vẫn vui tươi, ấm áp.

Giờ đây, khi ở cái tuổi đủ để chiêm nghiệm tất cả, giữa giờ phút chuyển giao năm mới, chợt thấy tình người trong sương sớm ấy ấm nóng và đáng trọng quá! Trên đất nước mình từ vùng non cao sương phủ trắng trời đến miền biển rộng sóng tung bọt trắng nước đều là hiện thân của tình người nước Việt.

>Những miền sông hoa
>Kỳ lạ Tết Tây Nguyên
>Những người ươm Xuân