Tỷ giá USD/VND: Cần một điểm tựa

Nhiều năm qua, việc kiểm tra thị trường ngoại tệ tự do đã được tiến hành rốt ráo, đặc biệt là dịp cuối năm. Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn thì mọi việc lại "đâu vào đó". Các hoạt động thu đổi, dùng ngoại tệ thanh toán càng diễn ra nhiều hơn. Do đó, vấn đề được đặt ra là làm sao cho tỷ giá trong ngân hàng (NH) nới dần đến tự do hóa thì mới triệt được tận gốc vấn đề USD hóa.

Giá được kiểm soát

TS. Lê Thẩm Dương, Đại học Ngân hàng TP.HCM lý giải, chênh lệch tỷ giá USD/VND trong và ngoài NH, cộng thêm việc các NH không đáp ứng được nhu cầu ngoại tệ của người dân khiến thị trường chợ đen mới có dịp phát triển. Chưa kể khi người dân bán ngoại tệ cho NH thì giá bán sẽ thấp hơn khoảng 1.000 đồng/USD so với thị trường tự do.

Tỷ giá trong ngân hàng nới dần đến tự do hóa mới triệt được tận gốc vấn đề USD hóa - Ảnh Quý Hòa

Vì vậy, sau động thái điều chỉnh giảm biên độ tỷ giá từ +/-5% xuống +/-3% kể từ ngày 26/11/2009, ngày 18/1/2010, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam đã có Quyết định 74/QĐ-NHNN điều chỉnh dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ đối với các tổ chức tín dụng. Theo đó, tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng bằng ngoại tệ áp dụng cho các NH thương mại nhà nước (không bao gồm Agribank), NH thương mại cổ phần, NH 100% vốn nước ngoài, NH liên doanh, chi nhánh NH nước ngoài là 4% trên tổng số dư tiền gửi phải dự trữ bắt buộc, thay vì 7% như hiện nay.

Quyết định được ban hành, lập tức thị trường ngoại hối trong những ngày qua đã có tín hiệu khả quan. Tỷ giá USD/VND liên NH do NHNN quy định vẫn neo ở mốc 17.941 USD/VND trong suốt một thời gian (kể từ ngày 10/12/2009). Còn tỷ giá niêm yết tại các NH thương mại cùng ngày phổ biến ở mức 18.469 đồng/USD và 18.479 đồng/USD.

So với những ngày cuối năm 2009 thì tỷ giá trên thị trường tự do đã giảm trên 100 đồng/USD. Hầu hết các NH đều niêm yết kịch trần khung giá này trong suốt thời gian qua (giá mua vào thấp hơn bán ra khoảng 10 đồng). Mức quy đổi 19.400 đồng/USD trên thị trường tự do cũng ngang ngửa ngày 31/12/2009, tiếp tục khẳng định xu thế giữ giá trong những ngày đầu năm 2010.

Vậy mới thấy, những biện pháp mang tính hành chính của NHNN phần lớn đều phát huy hiệu quả. Thậm chí, trong báo cáo của các NH thương mại, doanh số mua bán của hệ thống NH với khách hàng, đặc biệt là với các tổ chức kinh tế, bắt đầu có dấu hiệu tăng. Đặc biệt, với việc 7 tập đoàn, tổng công ty lớn của Nhà nước bán lại ngoại tệ đạt khoảng 350 triệu USD. NHNN cũng cam kết bán lại ngoại tệ cho các NH có trạng thái ngoại hối âm từ 5% trở lên.

Có thể nói, thị trường ngoại tệ tự do TP.HCM đang có chiều hướng thu hẹp trước sự kiểm tra của cơ quan chức năng. Tuy nhiên, đó mới chỉ là những hiệu quả trước mắt và nhất thời. Theo các chuyên gia, bình ổn thị trường ngoại hối quả thực không đơn giản và không phải một sớm một chiều mà làm được.

Thị trường chưa yên

Trên thực tế, tỷ giá NH "đi ngang" trong nhiều ngày có thể coi là một nguyên nhân khiến thị trường tự do ít biến động trong những ngày đầu năm. Tuy nhiên, chênh lệch giữa USD tự do và thị trường chính thức vẫn ở mức xấp xỉ 1.000 đồng, khiến nhiều chuyên gia cho rằng, thị trường ngoại tệ hiện "chưa yên". Không có nhiều thay đổi đột biến, nhưng biên độ giá mua - bán trong tuần qua trên thị trường tự do không ít lần được đẩy lên tới 70 đồng/USD (chênh lệch mua - bán).

Theo một số chủ kinh doanh ngoại tệ tại TP.HCM, mỗi lần giá được đẩy lên tức là thời điểm đó có sự cân đối về lượng ngoại tệ mà các đầu mối đang nắm giữ. Chủ cửa hàng vàng bạc Hoàng Thứ tại chợ Bến Thành (TP.HCM) nói rằng, các cửa hàng không muốn mua vào hoặc bán quá nhiều USD trong hoàn cảnh hiện nay. Đa phần giới đầu cơ chờ đợi thay đổi từ phía NH cũng như lượng kiều hối sẽ về trước Tết Nguyên đán.

Thực vậy, cùng với động thái can thiệp mạnh vào tỷ giá và biên độ giao dịch trên thị trường liên NH vào cuối tháng 11/2009, NHNN kỳ vọng có thể thu hẹp khoảng cách về giá giữa NH và thị trường tự do xuống dưới mức 1.000 đồng. Tuy nhiên, khoảng thời gian hơn một tháng thực hiện điều chỉnh này dường như vẫn chưa đủ để giúp hạ nhiệt thực sự hoạt động ngoại hối.

Ông Cao Văn Đức, Phó chủ tịch HĐQT NH Việt Nam Thương tín (VietBank), cho rằng, sở dĩ thị trường chưa thể sớm hạ nhiệt là do các NH chưa đáp ứng được 100% nhu cầu USD của khách hàng do bản thân cũng gặp khó khăn về nguồn ngoại tệ. Điều này khiến một số doanh nghiệp có nhu cầu chính đáng nhưng không thuộc đối tượng ưu tiên vẫn phải tìm kiếm các nguồn USD ngoài NH. TS. Lê Thẩm Dương nói thêm, do các điều chỉnh được thực hiện muộn, vào giai đoạn cuối năm, cộng với những diễn biến trên thị trường vàng, thị trường chứng khoán tác động mạnh vào tâm lý nhà đầu tư nên tỷ giá hiện vẫn ở mức cao.

Người dân hiện nay chưa hiểu việc mua bán ngoại tệ tại các điểm trái phép khi bị phát hiện sẽ bị tạm thu số ngoại tệ này. Do đó, trong thời gian tới, NH sẽ tuyên truyền rộng rãi hơn về vấn đề này trong dân chúng. Bên cạnh đó, việc một số tổ chức nước ngoài dự báo giá USD cuối năm 2010 sẽ tăng lên cũng dẫn đến tình trạng găm giữ ngoại tệ trong người dân. Một chuyên gia cho rằng, để người dân không găm giữ ngoại tệ thì cần làm rõ sự kỳ vọng này là không có cơ sở.

Trả lời báo chí, Phó thống đốc NHNN, ông Nguyễn Văn Bình, cho rằng, thị trường đang chịu tác động của cả yếu tố tâm lý lẫn các chính sách kích cầu. Kinh tế trong nước còn khó khăn và chịu tác động của suy thoái toàn cầu, các nguồn cung ngoại tệ cho nền kinh tế đều giảm sút và thậm chí một số lĩnh vực còn giảm sút rất mạnh. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp và người dân có tâm lý lo ngại VND sẽ mất giá mạnh, dẫn đến tình trạng găm giữ ngoại tệ.

Thông thường, mức độ phá giá của một đồng tiền thấp hơn mức độ lạm phát. Ví dụ, năm 2008, lạm phát của Việt Nam ở mức 23%, trong khi đồng Việt Nam giảm giá gần 9% so với USD. Giới chuyên môn cũng nhìn nhận mức phá giá của đồng nội tệ thường không vượt quá chênh lệch lãi suất tiền gửi giữa nội tệ và ngoại tệ. Lãi suất huy động USD và VND trung bình ở mức xấp xỉ 2% và 10%...