Không còn là nỗi lo

Gần đây, cho vay đầu tư chứng khoán (CK) đã phát triển dưới nhiều hình thức như cầm cố CK, nghiệp vụ repo cổ phiếu, mua khống T + 2, các nghiệp vụ bảo chứng, ủy thác đầu tư.... Nói chung, đó là các nghiệp vụ sử dụng đòn bẩy tài chính.

Ai vay tiền để đầu tư?

Đợt thị trường CK tăng giá vừa qua, có dư luận cho rằng trong đó có nguyên nhân sử dụng vốn vay của ngân hàng (NH) để đầu tư chứng khoán. Trưởng phòng môi giới của một công ty CK cho biết, hầu như tất cả các công ty CK đều vay tiền NH để kinh doanh CK.

Một thành phần vay tiền để chơi CK là nhà đầu tư cá nhân trong nước, nhưng thuộc dạng chuyên nghiệp, để mua cổ phiếu (CP). Điểm đặc biệt là tài sản thế chấp thường là CP niêm yết có tính thanh khoản cao. Trong thời kỳ cổ phiếu tăng nóng, thị trường có rất nhiều mã CP tăng liên tục bảy - tám phiên, tỷ suất lợi nhuận lên đến 30%, trong khi vay ngắn hạn lướt sóng chỉ mất khoản 1% là tối đa.

Do vậy, nhà đầu tư đều tìm cách gia tăng các khoản tín dụng vì cứ có tín dụng là có lợi nhuận dễ dàng nên quên đi những tình huống nguy hiểm sẽ xảy ra. Từ năm 2007 đến 2009, nhiều nhà đầu tư và công ty CK liên tục thu lợi nhuận nhờ vào sử dụng đòn bẩy tài chính này. Kết quả là dư nợ tín dụng CK không ngừng tăng lên, theo số liệu từ Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI), có thời điểm lên tới 60.000 tỷ đồng.

Phong trào đi vay tiền để đầu tư CK là một trong những nguyên nhân gây ra lạm phát. Bởi vì vay dễ dàng để đầu tư CK, dẫn tới TTCK phát triển nóng, từ đó các DN và hệ thống NH dễ dàng huy động được vốn và dẫn tới nhu cầu đầu tư và tiêu dùng tăng đột biến, TTCK bất ổn định, nhiều nhà đầu tư thua lỗ hay hệ thống NH bị tăng nợ xấu.

Cho vay chọn lọc

Cứ tưởng sau khi lỗ lã do vay tiền để đầu tư, công ty CK và nhà đầu tư phải sợ và lấy đó làm bài học nhớ đời. Nào ngờ khi chỉ số VN-Index xuống thấp và bắt đầu phục hồi đi lên thì hoạt động cho vay đầu tư CK khởi động trở lại, nhưng đã có nhiều đặc điểm khác biệt so với trước đây:

Các tổ chức đầu tư CK trong nước không đi vay tiền để đánh CP, dù là CP “blue chip”. Các công ty CK đã cơ cấu lại nguồn vốn đầu tư theo hướng dành một tỷ lệ vốn đáng kể đầu tư vào trái phiếu hay dùng tiền mặt để chi tiêu hoạt động hay phục vụ hoạt động cho vay đầu tư CK dưới nhiều hình thức.

Tuy nhiên, để đảm bảo nguồn vốn được an toàn, một số công ty CK cho vay có chọn lọc, không phải khách hàng nào cũng có thể vay được. Khách hàng VIP có giao dịch trong tuần từ 10 tỷ đồng trở lên sẽ được vay với lãi suất 1% tháng. Số tiền lãi này chủ yếu được đưa về NH (mẹ), công ty CK không ăn hoa hồng, chỉ mong được có lượng giao dịch cổ phiếu lớn để thu phí.

Tỉnh táo hơn

Một nhân viên của một công ty CK cho biết, các nhà đầu tư mua CK bằng tiền vay đã sớm tỉnh táo, nhanh chóng cơ cấu lại nguồn tiền đầu tư, không tiếp tục vay mượn hoặc trả bớt lượng tiền vay khi thị trường CK bước vào giai đoạn điều chỉnh. Lần này, người ta không thấy cảnh các công ty CK bán ào ạt lượng cổ phiếu cầm cố từ lúc sàn giao dịch mới mở cửa.

Có ý kiến cho rằng, do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) có văn bản nhắc nhở các công ty CK hạn chế cho vay đầu tư CP nên dòng tiền vào thị trường giảm dẫn đến sự giảm điểm của thị trường. Ngược lại, cũng có người cho rằng nhờ giảm cho vay để đầu tư nên những dòng tiền tín dụng cực kỳ ngắn hạn theo kiểu T + 3 cũng giảm đáng kể.

Nhà đầu tư giảm lo lắng với các khoản nợ, điều đó làm tăng tính ổn định cho thị trường. Hiện nay, thị trường đang ở trạng thái điều chỉnh và sẽ phân hóa các mã CP theo kết quả kinh doanh quý II/2009, nhưng tâm lý nhà đầu tư ổn định hơn nhiều do thị trường không bị lượng tiền bơm vào quá mức như trước đây.