Chủ tịch CNAS: Việt Nam là một cơ hội Washington không nên bỏ qua

Ông Richard Fontaine - Chủ tịch Trung tâm An ninh mới của Mỹ (CNAS), cựu cố vấn ngoại giao của Thượng nghị sĩ John McCain - cho rằng chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Barack Obama lần này (từ 23-25/5/2016) là một bước tiến quan trọng trong quá trình bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ.

Trên CNN, ông đã có bài phân tích về quyền lợi cũng như trách nhiệm của cả Mỹ và Việt Nam trong việc tích cực làm sâu sắc hơn quan hệ giữa hai bên. DNSG Online lược dịch như sau:

Cách đây vài năm, khi cùng đến Việt Nam với Thượng nghị sĩ John McCain, tôi đã có một cái nhìn rõ ràng về mối quan hệ hiện tại giữa 2 cựu thù với nhau. Việc tham quan nhà tù Hỏa Lò (thường được các phi công Mỹ gọi một cách hài hước là “Hanoi Hilton”) – nơi từng giam giữ những tù nhân Mỹ trong chiến tranh – gợi nhớ đến một thời cay đắng đã qua, một bức tượng của McCain được đặt cạnh hồ Trúc Bạch đánh dấu ngày chiếc A-4E Skyhawk của ông bị bắn rơi vào năm 1967, chuyến viếng thăm Hải Phòng gợi lại ký ức về trận xung đột vũ trang tại cảng biển này... Tuy nhiên, cái nhìn của người dân và cả Chính phủ Việt Nam đều đã hướng về tương lai chứ không còn ở trong quá khứ.

Hiện tại, khi Tổng thống Mỹ Barack Obama chuẩn bị thực hiện chuyến viếng thăm Việt Nam đầu tiên cấp tổng thống trong vòng 1 thập kỷ qua, ông sẽ đối diện với một đất nước đã có nhiều thay đổi nhanh chóng và đang muốn tìm kiếm những cơ hội hợp tác chặt chẽ hơn với Mỹ. Đó là một cơ hội Washington không nên bỏ qua.

Sự thay đổi của Việt Nam được thể hiện qua một số sự kiện nổi bật. Một trong những sự kiện đó xuất hiện vào một năm trước, khi Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đến thăm Washington. Tôi đã tham dự một cuộc họp cùng ông Trọng tại Phòng Thương mại (sau khi ông được đón tiếp tại Nhà Trắng). Chắc hẳn tôi không phải là người Mỹ duy nhất trong cuộc họp cảm thấy ngạc nhiên khi nhìn thấy Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam kêu gọi tự do thương mại tại “đầu não” của chủ nghĩa tư bản thị trường.

Đó là một Việt Nam hoàn toàn mới mẻ. Là thành viên của Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), Việt Nam có nền kinh tế tăng trưởng gần 7%/năm, với kim ngạch xuất khẩu ngày càng tăng mạnh. Việt Nam có dân số trẻ, dồi dào và ngày càng kết nối sâu rộng với thế giới. Với sức ảnh hưởng ngày càng lớn trong khu vực, Việt Nam, cũng như Mỹ, có cùng mối quan tâm ngày càng sâu sắc đến những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc.

Đó chính là lý do vì sao chuyến công du lần này của Tổng thống Obama mang rất nhiều ý nghĩa, đại diện cho một bước tiến quan trọng trong quá trình đi từ mối quan hệ thù địch, đến bình thường hóa, rồi là đối tác toàn diện giữa Việt Nam và Mỹ. Tuy nhiên, những gì sẽ xảy ra sau khi ông Obama rời Việt Nam còn quan trọng hơn nhiều.

>>Nhiều kỳ vọng từ chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Barack Obama

Washington được trông chờ sẽ dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam, sau khi nới lỏng lệnh cấm vận vũ khí với Việt Nam bằng cách dỡ bỏ các hạn chế về những loại vũ khí, trang bị phục vụ tuần tra, phòng thủ trên biển vào năm 2014.

Ngân sách quốc phòng của Việt Nam còn hạn chế, vì vậy, Washington nên hỗ trợ Việt Nam bằng cách đảm bảo Việt Nam có thể nhận được lợi ích từ ngân sách 425 triệu USD trong 5 năm đầu tiên của Sáng kiến An ninh biển (Maritime Security Initiative - MSI) cũng như nhiều chính sách tài chính khác. Việc sở hữu radar, máy bay giám sát không người lái, máy bay trinh sát và nhiều hệ thống khác sẽ giúp Hà Nội tăng cường khả năng bảo vệ chủ quyền và tự do hàng hải.

Sự kiện Trung Quốc hạ giàn khoan trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam vào năm 2014 và nhiều sự kiện khác cho thấy sự cần thiết phải hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực an ninh biển.

Trong nỗ lực ngăn chặn các hoạt động của Trung Quốc, tàu Việt Nam đã nhiều lần bị tàu Trung Quốc đâm vào và một tàu Việt Nam đã bị đánh chìm. Đối với những động thái vừa gây ảnh hưởng đến tự do hàng hải vừa khẳng định chủ quyền trên Biển Đông của Trung Quốc, Mỹ mong muốn có thể giúp đỡ những đối tác như Việt Nam ngăn chặn những hành động khiêu khích mới.

Khả năng hải quân Mỹ hiện diện ở Việt Nam có thể sẽ được thảo luận trong chuyến công du lần này của Tổng thống Barack Obama. Và trong khuôn khổ vấn đề này, Washington có thể khuyến khích Việt Nam “mở cửa” cảng biển không chỉ với tàu hải quân Mỹ mà còn với hải quân của nhiều nước khác.

Việt Nam đã thành lập một cảng quốc tế tại Vịnh Cam Ranh (Cảng quốc tế Cam Ranh) – một trong những cảng nước sâu tốt nhất Đông Nam Á. Washington nên tìm kiếm khả năng hoạt động ra ngoài Vịnh Cam Ranh và khuyến khích sự phát triển xa hơn nữa, để Cam Ranh đóng vai trò là nơi tập trung các hoạt động của hải quân trong khu vực. Chuyến viếng thăm Cảng quốc tế Cam Ranh của 2 tàu hải quân Nhật Bản hồi đầu năm nay là một ví dụ cho khả năng này.

Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong chính sách Tái cân bằng về Châu Á của Mỹ. Trong những năm vừa qua, Hà Nội đã tăng cường mối quan hệ quốc phòng với Nhật Bản, Úc, Singapore và Philippines. Sự gắn kết này có tác dụng duy trì sự ổn định ở khu vực mà Trung Quốc đang “gây hấn”.

Ngoài củng cố quan hệ an ninh, vẫn còn một số vấn đề khác cần được giải quyết sau khi ông Obama rời Việt Nam. Quốc hội Mỹ hoặc thông qua TPP hoặc vấp phải trở ngại lớn đối với vị trí chiến lược của mình ở châu Á. Washington nên cố gắng đạt được những nhận thức chung về một số vấn đề với Việt Nam.

Việt Nam nên biết rằng những khác biệt trong thể chế chính trị sẽ đặt ra những hạn chế không thể tránh khỏi trong mối quan hệ với Mỹ. Ngược lại, Washington cần chứng minh bằng lời nói và hành động rằng sự hiện diện và cam kết của mình đối với Châu Á là bền vững.

Tại thời điểm Trung Quốc đang ngày càng gia tăng sức ảnh hưởng và nhiều nghi vấn được đặt ra về xu hướng ngoại giao sắp tới của Mỹ, việc củng cố quá trình từ đối thủ đến đối tác với Việt Nam có thể nói lên nhiều điều về những mối ưu tiên của Mỹ. Chuyến công du lần này của Tổng thống Mỹ Barack Obama tượng trưng cho cơ hội để bắt đầu viết nên chương mới này.

>>Tổng thống Liên bang Nga thăm Việt Nam cấp Nhà nước