Cây gậy đập vào vòng chảy thời đại u mê

Về tác giả

Inamori Kazuo sinh năm 1932 tại Kagoshima, Nhật Bản. Ông tốt nghiệp khoa Kỹ thuật công nghiệp tại Đại học Kagoshima. Năm 1959 ông thành lập Công ty cổ phần Kyoto Ceramic (hiện nay là Công ty Kyocera). Năm 1984 ông thành lập Công ty Đi (hiện nay là KDDI).

Từ 2001, ông trở thành cố vấn tối cao. Năm 1984, ông trích từ tài sản riêng 200 tỷ yen (khoản 200 triệu USD) để thành lập quỹ Inamori và giải thưởng quốc tế Kyoto (danh giá như giải Nobel). Năm 1989, ông thành lập trường Seiwa đào tạo các nhà quản trị kinh doanh. Năm 2003, ông là người Nhật Bản đầu tiên được trao giải thưởng Bác Ái của quỹ Canergie (Mỹ).

Cách sống - Từ bình thường trở nên phi thường Tác giả: Inamori Kazuo Người dịch: Hữu Lợi Nhà xuất bản: Thời Đại

Nội dung chính

Lấy đạo làm người làm nguyên tắc, nguyên lý cơ bản, xem đó là chìa khóa đưa đến thành công trong kinh doanh nói riêng và cuộc sống nói chung, cuốn sách này cung cấp những trải nghiệm, những bí quyết để biến ước mơ thành hiện thực. Nó là “một cây gậy đập vào vòng chảy xiết của thời đại u mê”.

PHẦN MỞ ĐẦU

Tại sao cuộc sống trong thời đại hiện nay có nhiều hiện tượng bi quan, chán chường, tiêu cực, không ít những vụ bê bối, thậm chí tội ác xảy ra?

Có lẽ do con người không tìm thấy ý nghĩa và giá trị của cuộc đời, không có phương châm sống. Vậy lẽ sống của cuộc đời là gì? Cuộc sống mang ý nghĩa và mục đích gì? Theo tôi, ý nghĩa cuộc sống của con người là nâng cao nhân cách và sống là quá trình mài giũa tâm hồn.

Sống là quá trình mài giũa tâm hồn. Cuộc sống cần có vật chất để thỏa mãn những khao khát tự nhiên, tuy nhiên khi từ giã cõi đời này, ta chẳng mang theo được thứ gì, chỉ một thứ duy nhất ta không mất đi là “tâm hồn”. Trong cuộc sống, ta có thể gặp nhiều trắc trở, bất hạnh, nhưng những điều khổ sở ấy cũng là những thử thách để ta mài giũa tâm hồn. Để rồi cuối cùng khi ra đi, ta sẽ có những điều tốt đẹp hơn so với khi mới đến thế gian này.

Nhân cách của con người được đúc ra từ hai chất liệu: tính cách bẩm sinh và tư duy triết học (quan niệm, tư tưởng), điều đó có nghĩa là tư tưởng đúng đắn, vững chãi thì sẽ tạo ra nhân cách đẹp. Vậy ta cần trang bị cho mình những tư tưởng nào? Đó là tư tưởng “đạo làm người” được chắt lọc suốt chiều dài lịch sử mà các bậc cha mẹ đã dạy cho con cái qua các bài học luân lý, như: ngay thẳng, không lam tham, không ích kỷ, không dối trá, không làm hại người khác…

Chân lý có thể có được bằng lao động quên mình. Để rèn luyện nhân cách, điều quan trọng nhất là làm việc cần mẫn mỗi ngày. Đức Phật từng thuyết giảng về Bát Chánh đạo, trong đó tinh tấn là nội dung quan trọng. Tinh tấn là lao động chuyên cần, là tập trung cao độ đối với công việc trước mắt, không để phân tâm. Lao động là sống, chúng ta phải thực sự sống từng ngày, từng phút, từng giây, đó là một cuộc sống tuyệt vời và cao đẹp.

Cuộc sống sẽ thay đổi 180 độ nếu thay đổi cách tư duy. Cuộc đời và thành quả công việc có được là nhờ phép nhân của ba thừa số tư duy, nhiệt huyết và năng lực.

Năng lực là tư chất bẩm sinh, nhiệt huyết hình thành do ý chí, hai yếu tố này luôn luôn dương theo mức độ của từng người. Yếu tố tư duy vô cùng quan trọng, nó mang giá trị âm hoặc dương tùy theo cách tư duy của mỗi người. Nếu ta tư duy sai, tức nó mang giá trị âm thì tích sẽ mang giá trị âm. Vậy thì tư duy theo “chiều dương” là thế nào? Không có gì phức tạp, chỉ cần mang trong người ý tưởng hướng thiện, biết ơn cuộc đời và mọi người, quan tâm đến mọi người, không ích kỷ, không tham lam, biết thế nào là đủ đối với mình… Đó là nguyên tắc luân lý, đạo đức cơ bản.

Quy luật của vũ trụ - những gì đã được hình thành trong tâm hồn chân thực. Kinh Phật có dạy “Tâm niệm tạo nghiệp”. Nghiệp được tạo ra từ thân, khẩu, ý. Có nghĩa là ngay khi người ta có ý định làm một việc gì đó thì đã tạo nghiệp mà không nhất thiết việc đó có xảy ra hay không. Nói cách khác, cuộc đời tốt đẹp sẽ mở ra đối với người luôn nghĩ điều thiện và ngược lại. Đây là quy luật tác động trong toàn vũ trụ, bởi vì, tâm hồn hướng thiện - có ích cho nhân loại, có ích cho xã hội - chính là ý chí của vũ trụ.

Kho tàng trí tuệ mang đến cái nhìn thấu suốt cho con người. Ở đâu đó trong thế gian này, trong vũ trụ này, tồn tại một “kho tàng trí tuệ” hay gọi cách khác là “giếng trí khôn” không thuộc sở hữu của con người, nhưng con người có khả năng tư duy - lĩnh hội những chân lý phổ biến tích trữ trong kho tàng trí tuệ đó, nên tri thức mà loài người có được ngày một phong phú và nền văn minh nhân loại ngày càng phát triển.

Thường xuyên xem xét đánh giá bản thân. Những năm gần đây, tôi lo lắng khi nhận thấy con người đang mất phương hướng, đang bước vào con đường lầm lạc, chính con người đã đẻ ra những vấn nạn mới như môi trường sống đang bị hủy hoại. Dù trí tuệ, kỹ năng có cao đến đâu chăng nữa nhưng tư duy đã sai lạc thì vẫn sẽ gây ra hậu quả tai hại.

PHẦN 1: BIẾN SUY NGHĨ THÀNH HIỆN THỰC

Quy luật cuộc đời - chỉ có những thứ mình muốn có. Từ kinh nghiệm bản thân, tôi mang trong lòng một niềm tin mãnh liệt rằng: Điều gì mà mình không muốn thì chắc chắn nó sẽ không đến với mình. Nghĩa là tâm nguyện của ta như thế nào thì cuộc đời ta trong thực tế sẽ là như vậy. Do đó, khao khát “muốn như vậy” là rất quan trọng.

Không ngừng suy nghĩ, ngay cả trong giấc ngủ. Ý muốn giống như hạt giống, là nhân tố đầu tiên và quan trọng nhất để hiện thực nảy mầm, bám rễ, thành cây, ra hoa, kết trái. Đó là một chân lý xuyên suốt cuộc đời.

Tuy nhiên, để biến khát vọng thành hiện thực mà suy nghĩ một cách bình thường là không đủ. Suy nghĩ phải thấu đáo, phải liên tục. Lúc nào cũng phải nung nấu suy nghĩ mãnh liệt, khát vọng cháy bỏng và những điều đó phải ăn sâu vào tiềm thức. Phải có niềm tin rằng sẽ làm được và lao động nỗ lực hướng về phía trước.

Không thể thành công nếu không thể lập kế hoạch chi tiết và chuẩn bị chu đáo. Khi bắt tay vào một việc mà từ trước tới nay chưa có tiền lệ, chưa từng có ai làm, bạn sẽ không thể tránh những lời dị nghị, dèm pha hay phản đối của những người xung quanh. Nhưng nếu như trong tâm bạn vẫn giữ vững niềm tin “sẽ làm được” và đã hình dung được các bước thực hiện thì cần mạnh dạn phát triển ý tưởng thành phương án tổng thể.

Tuy nhiên, khi chuyển qua giai đoạn lập phương án chi tiết thì phải thay đổi suy nghĩ, phải nghĩ đến những ý kiến phản biện để lập phương án một cách thận trọng, chặt chẽ, tỉ mỉ và phải tính hết được những rủi ro có thể xảy ra. Mạnh dạn, lạc quan khi bước vào giai đoạn thực hiện, không do dự, chần chừ. Như vậy bạn có thể hoàn tất công việc, biến giấc mơ thành hiện thực.

Ngã bệnh - Học được nguyên tắc lớn của đời sống tinh thần. Hồi nhỏ tôi mắc bệnh lao, mặc dù tôi rất lo sợ và cố tránh xa căn phòng mà chú tôi bị lao nằm tĩnh dưỡng, trong lúc ba tôi và anh tôi đến chăm sóc hằng ngày cho chú tôi mà không sao cả. Đúng là “ghét của nào, trời trao của ấy”. Khi chúng ta sợ hãi thì điều sợ hãi sẽ xảy ra.

Nhận ra chân lý: Tâm thức quyết định vận mệnh. Sau khi lành bệnh, tôi vẫn gặp nhiều thất bại, trục trặc trong thi cử, việc làm. Có đôi lúc cảm thấy chản nản, căm ghét xã hội và cả nỗi bất hạnh của mình. Nhờ sự giúp đỡ của thầy giáo cũ, tôi được nhận vào làm việc ở công ty Kyoto, nhưng công ty Kyoto ở trong tình trạng sắp phá sản, lương thì trả chậm, các bạn của tôi lần lượt bỏ công ty, chỉ còn lại mình tôi. Khi bị dìm vào đường cùng thì con người mới trở nên mạnh mẽ hơn.

Tôi thay đổi thái độ, tập trung vào công việc, say sưa nghiên cứu ngày đêm, cuối cùng đã thành công trong việc tìm ra và tổng hợp được vật liệu fine ceramic dùng cho ti vi. Nhờ vậy, mọi người đánh giá tôi rất cao, tôi thích thú trong công việc, cảm thấy mình sống có ý nghĩa. Giây phút thay đổi tâm thức đã trở thành bước ngoặt trong cuộc đời tôi. Từ đó tôi xác định rằng cuộc đời mình tốt hay xấu đều do ý chí mình tạo ra.

Không bỏ cuộc, làm đến cùng sẽ thành công. Hãy tin vào khả năng của mình, tự đặt ra cho mình những rào cản cao hơn năng lực hiện có, toàn tâm, toàn ý để đạt được mục tiêu đã đặt ra. Luôn đốt cháy, không để tắt ngọn lửa tư duy.

Trước những việc tưởng như không thể làm được thì ta phải tự nhủ: chẳng qua là bản thân ta ở thời điểm hiện tại chưa làm được, nhưng trong tương lai sẽ làm được. Phải tin rằng, vấn đề là do ta chưa biết cách đánh thức năng lực đang ngủ quên đó thôi.

Nếu nỗ lực tiếp nối nỗ lực thì điều bình thường sẽ trở thành phi thường. Năng lực “đạt ước muốn” luôn tiềm ẩn trong chúng ta, điều quan trọng là phải đặt ra mục tiêu cao và để thực hiện mục tiêu đó thì sự nỗ lực âm thầm từng bước là điều không thể thiếu. Dù có ngước mắt lên trời xanh thì đôi chân vẫn đứng trên mặt đất. Giấc mơ, khát vọng có cao đến mấy thì ngày ngày chúng ta vẫn phải lăn lưng ra làm những công việc nhỏ nhặt nhất, đơn giản nhất. Sống hết mình, sống cật lực cho hôm nay thì sẽ nhìn thấy ngày mai.

Điều gì đã khiến những người bình thường trở thành xuất sắc? Đó là khả năng âm thầm nỗ lực không biết mệt mỏi, hoàn tất từng công đoạn, từng việc của họ, tích lũy thành tựu của từng ngày một cách bền bỉ. Bền bỉ khác với lặp đi lặp lại. Hôm nay phải làm tốt hơn hôm qua, ngày mai sẽ làm tốt hơn hôm nay. Siêng năng chịu khó suy nghĩ, dần dần sẽ tạo ra bước nhảy vọt.

Bí quyết của thành công là không đi lại những con đường đã quá quen thuộc.

Bạn có nghe thấy tiếng vị thần ở hiện trường không? Có những việc bế tắc vẫn hoàn bế tắc dù chúng ta đã suy nghĩ tìm tòi, đã mày mò làm đi làm lại, tìm đủ mọi phương cách.

Thế nhưng, ngay khi chúng ta cảm thấy bó tay thực ra lại là bước khởi đầu. Lúc ấy, bạn hãy bình tâm trở lại, lặng lẽ quan sát tỉ mỉ nơi hiện trường, bạn sẽ nghe thấy tiếng nói của một vị thần, các sản phẩm sẽ nói với chúng ta về phương án giải quyết, tôi gọi việc này là “lắng nghe tiếng thì thầm của sản phẩm”.

Thực sự, từ chiều sâu của tư duy, từ sự sắc bén trong quan sát của chúng ta, “sự sống” ẩn náu trong vật chất, như sản phẩm, công cụ sản xuất đã cất lên tiếng nói. Từ những khoảnh khắc giao cảm tâm-vật như thế, ta tìm ra phương án xử lý để đi đến thành công.

Thường xuyên để ý có chủ đích. Ông Nakmura Tenpu nói rằng: “Sẽ vô nghĩa nếu không để ý có chủ đích trong mọi hành động”.
Có thể so sánh để ý có chủ đích với cái dùi. Cái dùi là công cụ có hiệu quả để làm việc bằng cách tập trung lực vào một điểm ở mũi dùi. Nếu ai cũng tập trung toàn lực vào một điểm của mục đích thì chắc chắn sẽ hoàn tất được những công việc khó khăn.

Ôm ấp hoài bão lớn - Cuộc đời sẽ trở nên phi thường. Để sức mạnh của tư duy được kích hoạt, tạo ra thành quả lớn trong công việc, ta phải có hoài bão lớn. Hãy có chí lớn và hãy khát vọng mãnh liệt. Mới nghe, có người sẽ cho rằng đó là những điều viển vông. Nhưng người có thể tạo lập cuộc đời bằng bàn tay và khối óc của mình là những người có trong mình nền tảng đó.

Biết bao người đã từng nhìn thấy quả táo rơi từ trên cây xuống, nhưng chỉ có Newton nhận ra sự tồn tại của lực hấp dẫn mà thôi. Đó là do Newton luôn ý thức vấn đề một cách mãnh liệt, thấm sâu vào suy nghĩ hằng ngày. Cảm hứng sáng tạo chỉ được ban cho những người luôn ấp ủ hoài bão, không bao giờ từ bỏ khát vọng mãnh liệt trong giấc mơ của mình.

PHẦN 2: SUY NGHĨ TỪ NGUYÊN LÝ ĐẾN NGUYÊN TẮC

Nguyên lý và nguyên tắc sẽ tốt cho cả kinh doanh và cuộc sống. Lấy nguyên tắc đạo đức “đúng hay sai”, “tốt hay xấu”, “nên hay không nên” làm phương châm kinh doanh, tiêu chuẩn phán đoán. Một khi đã tuân theo những nguyên lý, nguyên tắc đó thì sẽ không mắc sai lầm lớn, từ đó không phải do dự, lưỡng lự, và đây sẽ là cơ sở dẫn tới thành công trong tương lai.

“Triết lý sống” - cột mốc chỉ đường khi lạc lối. Nguyên lý, nguyên tắc chân phương đưa ta đến cách sống đúng với đạo làm người. Gọi đó là triết lý sống cũng được. Nó là triết học nhưng không phải là thứ học vấn sách vở với những giáo điều khó hiểu, nó là “triết lý sống” được đúc kết trong cuộc đời từ kinh nghiệm thực tế.

Nguyên lý, nguyên tắc trong kinh doanh là thế nào? Nó không chỉ là lợi nhuận hay bộ mặt của công ty, mà là ở chỗ nó có lợi ích cho xã hội, cho loài người hay không.

Về lâu dài, hành động dựa trên nền tảng triết học đúng đắn thì chắc chắn sẽ không bị thiệt hại.

Tập đoàn Kyocera của tôi có một lượng tiền mặt khổng lồ được tích lũy một cách đàng hoàng, biết bao nhiêu lời mời mọc đầu tư bất động sản để kiếm lời, tôi lắc đầu, tiền vào quá dễ thì cũng dễ ra đi, chỉ có tiền kiếm được từ mồ hôi nước mắt mới là lợi nhuận thực sự. Chẳng bao lâu, bong bóng bất động sản vỡ, nhiều công ty đầu tư bất động sản ôm cục nợ không trả nổi.

Làm đến cùng mới thấu suốt ý nghĩa. Chỉ hiểu biết không thôi là chưa đủ. Con người vốn dĩ là một sinh vật yếu đuối, nếu không đề phòng với chính bản thân mình thì sẽ dễ dàng rơi vào vòng cám dỗ của dục vọng. Khi đã leo lên một vị trí cao hơn thì người ta thường quên những điều đơn giản lẽ ra phải hiểu.

Sẽ không có ý nghĩa nếu không triệt để thực hiện nguyên lý, nguyên tắc bằng ý chí mạnh mẽ. Nguyên lý, nguyên tắc là gốc rễ của nhận thức đúng đắn, là cội nguồn của sức mạnh, nhưng nếu không thường xuyên tự nhắc nhở mình thì sẽ dễ quên.

Không học được gì nếu không đổ mồ hôi ở nơi làm việc. Trong cuộc đời còn có một nguyên lý, nguyên tắc quan trọng nữa, đó là coi trọng kinh nghiệm hơn lý thuyết suông. Tức là việc “biết” và việc “làm được” là hai việc khác nhau. Đừng nghĩ rằng cứ “biết” là sẽ “làm được”, khoảng cách giữa “biết” và “làm được” là cả một trời một vực. Để lấp được khoảng cách này chính là những kinh nghiệm đúc rút từ thực tế nơi làm việc.

Sống hết mình cho khoảnh khắc hiện tại. Trong vũ trụ bao la, sự tồn tại của mỗi con người là vô cùng nhỏ bé. Nhưng dù nhỏ bé đến đâu, sự tồn tại của chúng ta đều cần thiết trong vũ trụ. Những sinh vật và thậm chí cả những thứ vô tri vô giác cũng được quyền tồn tại.

Ở sa mạc Sahara, nơi mà mỗi năm chỉ có hai cơn mưa từ một đến hai tuần ngắn ngủi, các loài thực vật ở đây vội vàng nảy mầm và nở hoa, ra hạt rồi oằn mình chịu đựng trong cát chờ đến mùa mưa sau… Trong khoảng thời gian ngắn ngủi đó, chúng thật sự sống hết mình cho hiện tại. Tự nhiên đã dạy cho loài người chúng ta biết tầm quan trọng của việc “sống hết mình ở thời khắc này” để ta nhìn thấy ngày mai.

Vượt lên chính mình, tiến lên phía trước, cuộc đời chúng ta sẽ thay đổi. Làm sao để yêu thích công việc? Trước hết, ta phải cố gắng tập trung cao độ để nhìn lại quá trình làm việc và cách sống của mình. Nhận thức đầy đủ hơn về vai trò của lao động. Cố gắng để gạt bỏ những suy nghĩ thiển cận, những ham muốn ích kỷ và thói quen dễ dãi với bản thân mình.

Nếu cảm thấy công việc vẫn nhàm chán thì bạn thử cố gắng một chút nữa xem sao. Dù gặp khó khăn, bạn đừng vội nản mà hãy đương đầu với nó, điều quan trọng nhất vào lúc này là bạn phải chiến thắng bản thân. Cố yêu thích, bạn sẽ toàn tâm toàn ý, và đã toàn tâm toàn ý, bạn càng thấy yêu thích, rồi bạn sẽ hé mở được chân lý cuộc sống.

Thấy rõ những vấn đề phức tạp khi tháo gỡ khó khăn. Nguyên nhân của những mâu thuẫn, rắc rối, khó khăn phần lớn xuất phát từ những điều nhỏ nhặt, đơn giản. Sự rắc rối thường chỉ là do đặt lợi ích cá nhân, lợi ích của bộ phận lên trên lợi ích chung.

Vấn đề càng phức tạp thì càng phải quay về điểm khởi đầu để nhìn nhận và dựa trên nguyên lý, nguyên tắc chân phương để đưa ra quyết định.

Tính hợp lý và chính đáng quan trọng hơn tập quán, lẽ thường. Trong quá trình thương lượng ở nước ngoài và nhất là ở Mỹ, người ta thường dùng từ “reasonable” (hợp lý, chính đáng) khi bàn bạc, quyết định về sự việc, chứ họ không quyết định theo lẽ thường hay tập quán xã hội.

Mỗi quốc gia, mỗi dân tộc có nền văn hóa khác nhau. Nhưng các nguyên tắc cơ bản trong kinh doanh hay trong cuộc sống đều giống nhau. Ví dụ, nỗ lực đạt được kết quả trong công việc hay suy nghĩ muốn làm việc thiện cho đời, tất cả những điều đó đều là chân lý phổ quát dù có sự khác biệt về văn hóa hay tôn giáo như thế nào đi nữa.

PHẦN 3: MÀI GIŨA NHÂN CÁCH VÀ NÂNG CAO TÂM HỒN

Người lãnh đạo - Đòi hỏi phẩm chất đạo đức cao hơn tài năng. Người có địa vị cao hơn người khác thì phải hội đủ cả ba tư chất với thứ tự ưu tiên là: nhân cách, dũng khí và năng lực. Nhà chính trị Saigo Takamori nói: “Đặt vào vị trí cao những người có đạo đức, ban vật chất cho kẻ có nhiều tài”.

Luôn nhìn lại mình và không ngừng mài giũa nhân cách. Người ở vị trí lãnh đạo phải đặt mình vào cách sống nghiêm khắc, phải nhận thức được rằng địa vị càng cao thì nhân cách phải càng lớn. Phải đưa ra được chuẩn mực rõ ràng về đạo đức để xây dựng một nền tảng nhân cách cho mình.

“Sáu phép tinh tiến” cần thiết để mài giũa nhân cách. Mài giũa nhân cách và nâng cao tâm hồn chính là mục đích sống, ý nghĩa cuộc đời. Bởi vì, cuộc sống nhân loại là quá trình xây dựng nhân cách hay bản chất người.

Phương pháp mài giũa nhân cách và nâng cao tâm hồn là thực hiện sáu phép tinh tiến:

1/ Nỗ lực để không thua kém người khác
2/ Khiêm tốn, không tự mãn
3/ Nhìn lại bản thân mỗi ngày
4/ Cám ơn đời đã cho mình được sống
5/ Nhân hậu, vị tha
6/ Không để cảm tính chi phối, không quá dằn vặt trăn trở.

Thực hiện việc cảm tạ là bước đầu tiên để nâng cao tâm hồn, để mở ra tương lai tươi sáng cho chúng ta.

Khi có thể vui thì hãy cứ vui. Sự thành tâm quan trọng hơn hết thảy. Nếu lòng biết ơn là tiền đề của hạnh phúc thì sự thành tâm là tiền đề của tiến bộ.

Khi bị chỉ trích, hãy thành tâm lắng nghe và tự kiểm điểm, tất nhiên, thành tâm không có nghĩa là bảo sao nghe vậy mà phải suy xét cái hay cái dở của mình để nỗ lực phấn đấu.

Có thể từ bỏ “tam độc” cám dỗ và làm hư hỏng con người được không? Trong nhiều tật xấu thì tam độc, tham-sân-si, là nguồn gốc của khổ đau và là độc tố bám sâu trong lòng người. Ngay cả những đứa trẻ, từ khi ra đời cũng đã rơi vào vòng cương tỏa của dục vọng, rồi dục vọng trở thành những thói hư tật xấu của người lớn.

Vẫn biết dục vọng cũng đồng thời là nguồn năng lượng sinh tồn, không thể đơn giản phủ định vai trò của nó. Nhưng chính nó lại trở thành nỗi bất hạnh cho con người. Không thể triệt tiêu hoàn toàn “tam độc” thì cũng phải nỗ lực kiềm chế, kiểm soát được chúng.

Chính nghĩa luôn thắng tà đạo. Những suy nghĩ và nguyện vọng “vẩn đục” dựa trên tư lợi và dục vọng ích kỷ cho dù có trở thành hiện thực cũng chỉ là thành công nhỏ bé và nhất thời. Vì sao vậy? Theo ông Tsukamoto Koichi, đó là vì đã dùng lưỡi gươm “tà đạo”.
Khi có lòng vị tha, những suy nghĩ, nguyện vọng dựa trên thiện tâm, vì xã hội, vì con người, theo lẽ đó, hành động sẽ đưa lại kết quả tốt nhất và bền vững vì ta đã dùng lưỡi gươm “chính nghĩa”. Sử dụng lưỡi gươm chính nghĩa làm cho mọi việc thành công, cuộc đời chúng ta sẽ trở nên phong phú và tốt đẹp.

Niềm vui lớn nhất trong cuộc đời là được làm việc. Có một điều hết sức cần thiết và không thể thiếu để thành công, đó là sự cần cù. Tuy nhiên, “lao động gồm có rễ đắng và trái ngọt”, chỉ khi lao động cực nhọc và vất vả mang lại thành quả, chúng ta mới cảm nhận được niềm vui. Thành quả có được trong lao động không chỉ mang đến niềm vui thành đạt mà nó chính là nền tảng để tôi luyện nhân cách của chúng ta.

Khắc sâu trong tâm sáu phép sửa mình. Sáu phép sửa mình trong Bồ Tát đạo là phương pháp tu không thể thiếu để nâng cao tâm hồn và mài giũa nhân cách. Bao gồm:

Bố thí: là mang tấm lòng vị tha, nhân hậu, dốc sức vì đời, vì người.
Trì giới: là tuân thủ những điều răn để ngăn tội ác nảy sinh trong tâm trí.
Tinh tiến: là chuyên cần trong mọi hoạt động, nỗ lực (hiểu theo nghĩa không ngừng phấn đấu).
Nhẫn nhục: không đầu hàng khó khăn, chịu đựng gian khổ, nhọc nhằn và nỗ lực hơn nữa.
Thiền định: dù bận rộn thế nào ta cũng phải có khoảng thời gian nhất định để tĩnh tâm.
Trí tuệ: nhờ nỗ lực thực hiện năm điều trên, con người nâng mình lên tầm nhận thức về vũ trụ, hiểu được quy luật chung của tự nhiên, bản chất của đời sống.

Trong sáu phép trên, tinh tiến là quan trọng nhất nhưng cũng dễ thực hiện nhất. Chúng ta chỉ cần lặng lẽ, kiên trì với công việc hằng ngày. Bạn hãy dành cho công việc niềm đam mê từ đáy lòng, hãy nỗ lực để không thua kém người khác, dồn mọi tâm sức cho mục tiêu. Thông qua sự tinh tiến, chúng ta có thể học được ý nghĩa của lao động và giá trị cuộc sống, không ngừng mài giũa nhân cách, nâng cao tâm hồn.

PHẦN 4: SỐNG VỚI LÒNG VỊ THA

Tấm lòng vàng. Tháng 9 năm 1997 tôi quy y cửa Phật, tháng 11 năm 1997 tôi bắt đầu cuộc sống tu hành. Do chưa quen nên việc đi khất thực vô cùng cực nhọc, ngón chân lòi ra khỏi dép miết xuống đường nhựa toạc máu, cơ thể rã rời. Tôi cố gắng chịu đựng, trên đường trở về chùa, khi đi qua công viên, gặp một người phụ nữ là công nhân vệ sinh, tay cầm chổi, chân bước thoăn thoắt đến chỗ tôi và bỏ đồng xu 500 yen vào cái túi tôi đeo trước ngực, hành động rất đỗi tự nhiên.

Trong khoảnh khắc đó, nỗi xúc động mà tôi chưa từng cảm nhận bỗng lan khắp cơ thể. Một cảm giác hạnh phúc tràn ngập trong tôi.
Tôi thực sự nhận được tấm lòng từ bi của Đức Phật qua hành động nhân ái của người phụ nữ đó. Hành động ấy cho tôi thấy cốt tủy của lòng vị tha là thế nào.

Lòng vị tha chẳng phải là điều gì xa vời. Chúng ta có thể bắt đầu từ việc quan tâm một chút đến những người chung quanh, từ những người thân thiết trong gia đình, đến bạn bè rồi mở rộng phạm vi lớn hơn như cộng đồng, xã hội, nhân loại…

Xuống địa ngục hay lên niết bàn tùy thuộc ở tâm. Khả năng quan tâm đến người khác, hay lòng vị tha quan trọng đến mức nào? Vị sư già nơi tôi tu hành thuyết giảng cho đệ tử: “Niết bàn và địa ngục là hai cõi hoàn toàn giống nhau. Điểm khác nhau là cái tâm của những người sống ở hai nơi đó. Người sống ở cõi địa ngục là những người ích kỷ, chỉ biết nghĩ đến bản thân. Còn ở niết bàn là những người có tấm lòng vị tha, luôn sống vì người khác”.

Gốc rễ của kinh doanh là lòng vị tha. Theo Max Weber (1864-1920) thì những người xây dựng xã hội tư bản chủ trương coi trọng các nguyên tắc đạo đức nghiêm khắc, tôn trọng lao động, lợi nhuận thu được trong các hoạt động kinh tế được dùng vào việc phát triển xã hội. Nói cách khác, tinh thần vị tha vì xã hội, vì con người, vì công ích hơn vì tư lợi phải trở thành quy tắc đạo đức chung.

Lòng vị tha khiến cho tầm nhìn mở rộng. Cần lưu ý đến mối quan hệ hai mặt giữa ích kỷ và vị tha. Nói cách khác, nếu nhìn từ tầm thấp thì một hành động nào đó có thể coi là vị tha, nhưng nếu đứng ở tầm cao hơn để nhìn nhận thì những hành động ấy lại trở thành ích kỷ. Do đó, phải luôn nâng cao và mở rộng tầm nhìn của lòng vị tha. Lợi ích gia đình lớn hơn lợi ích cá nhân, lợi ích cộng đồng lớn hơn lợi ích gia đình. Lợi ích xã hội lớn hơn lợi ích cộng đồng, và cao hơn nữa là lợi ích cả thế giới, vũ trụ.

Lòng vị tha trở thành động lực vượt qua khó khăn, dẫn đến thành công.

Tôi kêu gọi nhân viên: “Vì người dân, hãy làm sao để giá cước điện thoại đường dài rẻ hơn”, “Cuộc đời chỉ có một lần, hãy sống sao cho có ý nghĩa”. Thật không ngờ, doanh số của chúng tôi ngày một tăng, làm đảo lộn mọi dự đoán. Nó minh chứng rõ ràng: Sẽ thành công nếu động cơ của chúng ta trong sáng.

Hãy cống hiến cho xã hội. Triết lý kinh doanh của Kyocera là “Mang lại lợi ích cho toàn thể cán bộ công nhân viên trên cả hai mặt vật chất và tinh thần, đồng thời cống hiến cho sự tiến bộ xã hội”.
Lúc nền móng của công ty đã vững chắc, sau khi trao tiền thưởng cuối năm đến tận tay công nhân viên, tôi kêu gọi mọi người hãy trích ra một ít tiền thưởng để lập quỹ từ thiện dành cho người nghèo trong dịp Tết, mọi người tán thành. Đây là sự nghiệp từ thiện đầu tiên mà Kyocera thực hiện.

Kết quả quá trình phát triển công ty Kyocera đã làm cho tài sản của tôi tăng lên đến không ngờ. Tôi tự nhủ: Mình không được giữ riêng tài sản đó. Tài sản có được từ xã hội hoặc tạm giữ cho xã hội hoặc phải được trả lại cho xã hội. Trên tinh thần đó tôi lập ra quỹ Inamori và giải thưởng Kyoto để đền đáp cho xã hội.

Tôi cho rằng, cùng với việc rèn luyện thể chất và trí não, nhà trường cần tạo cơ hội để trẻ em học và suy nghĩ về lẽ sống của con người. Đồng thời, đừng bỏ quên yếu tố đạo đức, luân lý, triết học, nhân sinh quan, những điều cơ bản thể hiện hình ảnh cao đẹp vốn có của con người.

Học cách sống tri túc từ thế giới thiên nhiên. Ngoài những hành động vị tha, biết nghĩ đến người khác trên cơ sở lòng nhân ái, ta cần quán triệt cung cách sống “tri túc”.

Chính nhờ biết cách sống “tri túc”nên thế giới tự nhiên mới có thể tồn tại trong sự cân bằng và ổn định. Chẳng phải con người cũng cần phải học cung cách “điều độ” của muôn loài trong thế giới tự nhiên đó sao?

Con người muốn thống trị tự nhiên bằng lòng tham vô đáy. Lòng tham ấy áp lực lên mọi suy nghĩ và hành động. Đã có lại muốn có thêm; đã giàu lại muốn giàu nữa. Bức tường “tri túc” đã bị đánh sập. Và cuối cùng, điều đó đang đe dọa cả trái đất - nơi trú ngụ của chính con người.

Nền văn minh vị tha sẽ nở hoa khi loài người tĩnh ngộ. Để không bị chết chìm cùng con thuyền sinh thái thì không có cách nào khác là chúng ta phải lấy lại sự điều độ: không đòi hỏi hơn những gì cần thiết.

Cái mà chúng ta cần là cách sống “tri túc” như lời dạy của Lão tử: “Kẻ biết đủ là kẻ hạnh phúc”. Nhưng tri túc không phải là sống an phận hay tự mãn, nó cũng không phải là cách sống trì trệ, thụ động, không có năng lực sáng tạo. Trái lại, là cách sống tràn đầy sinh lực sáng tạo, luôn đào thải cái cũ, tiếp nhận cái mới một cách lành mạnh và những ý tưởng mới luôn nảy sinh trong quá trình sống.

PHẦN 5: HÒA HỢP VỚI DÒNG CHẢY CỦA VŨ TRỤ

Hai sức mạnh vô hình chi phối thực hiện. Tôi cho rằng, có bàn tay vô hình chi phối đời con người. Hơn nữa, có tới hai bàn tay vô hình.

Thứ nhất là số mệnh, con người sinh ra mỗi người có một số mệnh khác nhau. Con người bị số mệnh chi phối hoặc thúc đẩy mà không hề biết nó là cái gì, sự tư duy của con người không thể chạm tới.

Thứ hai là luật nhân quả báo ứng, tức là nếu chúng ta gây nhân thiện thì sinh quả thiện, gây nhân ác thì sinh quả ác.

Số mệnh và luật nhân quả, hai sức mạnh này chi phối cuộc đời của bất cứ ai. Điều quan trọng ở đây là so với số mệnh an bài thì luật nhân quả báo ứng có vai trò điều chỉnh, làm cân bằng những sức mạnh áp chế cuộc đời chúng ta. Con người bị số mệnh chi phối, nhưng con người cũng có thể thay đổi số mệnh.

Nghĩ điều thiện, làm điều thiện. Trọng thực tế, rất ít người tin vào quy luật số mệnh và nhân quả vì họ cho rằng đó là điều phi khoa học. Tất nhiên, với trình độ khoa học hiện nay cũng không có cách nào chứng minh được sự tồn tại của sức mạnh vô hình này.

Nếu làm điều thiện lúc nào cũng cho ngay kết quả tốt thì đương nhiên chúng ta sẽ không hoài nghi. Nhưng, hầu như không bao giờ nguyên nhân dẫn ngay đến kết quả. Đó là bởi vì số mệnh và luật nhân quả báo ứng có mối quan hệ tương hỗ, đan xen vào nhau, hai sức mạnh vô hình này can thiệp lẫn nhau.

Sự vật dù nhỏ đến đâu cũng có một vai trò. Ông Izutsu Toshihiko đưa ra ý kiến sau: Khi nhắm mắt tĩnh lặng suy tư, khi toàn bộ giác quan đều biến mất thì cuối cùng chúng ta ở trong trạng thái ý thức chỉ là đang “tồn tại”. Nói cách khác, nếu lấy đi những thuộc tính như thể xác và tinh thần, ý thức và tri giác thì tất cả chỉ còn lại một thứ là “tồn tại”. Với ý nghĩa đó có thể nói rằng tất cả chúng ta cũng đều có chia sẻ một điểm là sức nặng của “tồn tại”.

Vạn vật đều có một vai trò và tồn tại tuân theo ý chí của vũ trụ. Trong vũ trụ có quy luật bảo toàn năng lượng, có nghĩa là tổng các nguồn năng lượng tạo nên vũ trụ vẫn không đổi cho dù vạn vật biến đổi. Nếu vậy, ngay cả một hòn đá cũng là một tồn tại cần thiết để hình thành vũ trụ và dù một vật nhỏ đến mấy nhưng nếu mất đi thì vũ trụ không thể hình thành được.

Hãy hướng tới “cách sống” đúng đạo làm người. Tương lai tươi sáng nằm trong tay bạn. Như vậy, vạn vật tồn tại vì chúng cần thiết cho toàn thể vũ trụ, không phải vạn vật sinh ra một cách ngẫu nhiên. Trong vận vật, con người mang theo một sức mạnh lớn lao hơn tất cả. Con người có trí tuệ và ý chí, có trái tim và linh hồn, là chúa tể của vạn vật. Vậy con người phải sống cho phù hợp với ý chí của vũ trụ - đó là đạo làm người.

LỜI CUỐI CÙNG

Trong cuốn sách này tôi đã cố gắng trình bày một cách chân thật nhất “cách sống” theo suy nghĩ của tôi.

Với tư cách là tác giả, trong cuộc sống phức tạp này, cuốn sách - dù chỉ một chút hy vọng - có thể trở thành kim chỉ nam, giúp tháo gỡ vướng mắc trong cuộc đời cho nhiều người hay chỉ một người để tìm được cách sống đúng đắn, cũng làm tôi mãn nguyện.

(Bài được thực hiện với sự hợp tác của nhuongquyenvietnam.com)