Văn hóa doanh nghiệp & Sức khỏe tinh thần: Từ thấu hiểu đến thịnh vượng - Giá trị vàng của doanh nghiệp hạnh phúc (Bài 6)

Trước đó, cho dù họ vẫn làm việc - nhưng trái tim đã rời đi từ lâu. Họ vẫn nói “OK” - nhưng không còn đặt cả tâm hồn vào công việc.

Và bạn - người lãnh đạo luôn cố gắng làm đủ, thậm chí làm thật nhiều điều tốt đẹp cho nhân viên - bắt đầu tự vấn: “Liệu tôi có đang làm đúng?”

Vì sao doanh nghiệp cần bắt đầu bằng sự thấu hiểu?

Hạnh phúc nơi công sở không đến từ những khẩu hiệu thời thượng, những poster rực rỡ hay những buổi team-building sôi động. Nó đến từ cảm giác được lắng nghe, được nhìn thấy như một con người trọn vẹn, được trao cơ hội phát triển - và được sống thật mà không cần mang mặt nạ.

Chúng ta đang sống trong thời đại mà người đi làm không còn đơn thuần đi làm để kiếm sống. Họ đi làm để tìm kiếm ý nghĩa, để khám phá bản thân, để được lớn lên cùng tổ chức. Và họ có đủ nhạy cảm để nhận ra khi nào mình chỉ là một phần trong bản báo cáo nội bộ - và khi nào mình thực sự được coi trọng.

Họ sẽ không phản ứng bằng cách nổi loạn. Họ chỉ… rút dần trái tim ra khỏi công việc. Sự ra đi không ồn ào, nhưng để lại một khoảng trống lớn về tinh thần, về niềm tin, và đôi khi, về cả động lực cho người ở lại.

Một nghiên cứu của Harvard Business Review chỉ ra rằng, các công ty có đội ngũ gắn bó cao đạt lợi nhuận cao hơn 21%. Gallup cho thấy: khi nhân viên cảm thấy được quan tâm toàn diện, tỉ lệ vắng mặt giảm 41%, năng suất tăng 17%. Những con số này không chỉ là thống kê - chúng là hồi chuông cảnh báo và đồng thời là lời xác tín mạnh mẽ cho các nhà lãnh đạo tỉnh thức.

Vì thế, đầu tư vào hạnh phúc nhân viên không còn là một hành vi đạo đức cao đẹp. Đó là chiến lược kinh doanh khôn ngoan. Một chiến lược bắt đầu không từ ngân sách - mà từ trái tim.

Thấu hiểu hạnh phúc thật sự của người đi làm là gì?

Muốn biết một tổ chức có thật sự hạnh phúc không, hãy nhìn vào ánh mắt của những người im lặng nhất trong phòng họp. Họ có đang chờ tan họp để thở phào? Hay đang háo hức gợi mở một điều mới?

Văn hóa hạnh phúc không phải là thứ để đo bằng phiếu khảo sát ẩn danh hay bức ảnh team-building cười rạng rỡ. Nó là chất khí vô hình - hoặc nuôi dưỡng, hoặc bào mòn - được hít thở qua từng lời nói, từng cái nhìn, từng quyết định nhỏ của tổ chức.

Điều người đi làm thật sự cần không phải là bánh kem sinh nhật hay những câu khẩu hiệu trơn tru. Họ cần được làm người - một cách trọn vẹn. Không phải “đóng vai” nhân viên gương mẫu hay chiến binh bền bỉ mỗi ngày. Họ cần không gian để mệt, để lặng, để sai mà không sợ bị loại trừ. Họ cần nơi mà nỗ lực được ghi nhận, và tiềm năng được nâng đỡ.

Và quan trọng nhất: họ cần được lớn lên. Không chỉ là thăng chức - mà là được phát triển tư duy, năng lực, và cách họ nhìn chính mình trong thế giới này. Một doanh nghiệp dám nuôi dưỡng điều đó là doanh nghiệp đủ bản lĩnh để đi đường dài.

Hãy nhớ lại mô hình Maslow và PERMA - nhưng hãy tạm quên những chiếc tháp và sơ đồ khô khan

Hãy tưởng tượng một người đi làm, mỗi sáng soi gương và hỏi: “Mình đến công ty hôm nay để làm gì ngoài việc hoàn thành chỉ tiêu?”

Nếu câu trả lời là: “Vì mình đang sống một phần đời ý nghĩa ở đó”, thì xin chúc mừng - bạn đã chạm vào lõi sâu của cả hai mô hình.

Maslow nói đến các tầng nhu cầu: từ an toàn tài chính, cảm giác được thuộc về, đến phát triển bản thân. PERMA trong Tâm lý học tích cực mở rộng ra 5 yếu tố tạo nên hạnh phúc bền vững: cảm xúc tích cực, sự gắn kết, mối quan hệ, ý nghĩa và thành tựu (P - Positive Emotion, E - Engagement, R - Relationship, M - Meaning, A - Accomplishment)

Nhưng nếu gộp lại - thì cả hai chỉ đang nói một điều: Người đi làm không muốn chỉ sống sót ở công sở, họ muốn sống ý nghĩa.

Không ai hạnh phúc khi sáng thức dậy phải gồng mình để trở thành một phiên bản giả. Khi một tổ chức khiến nhân viên cảm thấy đủ an toàn để buông vai, đủ tin cậy để dấn thân, và đủ cảm hứng để trưởng thành - đó chính là khi Maslow và PERMA thôi nằm trong giáo trình, và bắt đầu len vào từng hơi thở của văn hóa doanh nghiệp.

Vì thế, đừng áp mô hình - hãy sống nó!

Mỏi mệt không đến từ công việc hay cuộc sống - mà từ mâu thuẫn bên trong, giống như kiểu đang vừa nhấn ga lại vừa đạp thắng.

Và tổ chức chính là nơi giúp người đi làm điều chỉnh lại bàn đạp ấy - để họ không chỉ đi được xa, mà đi được sâu. Nhưng có một điều sâu hơn cần được nhấn mạnh: Công việc là một phần của cuộc sống, không tách biệt. Khi người đi làm hiểu rằng công ty là nơi giúp họ trưởng thành, là môi trường thử nghiệm bản thân, kiểm nghiệm giá trị sống, xây dựng các mối quan hệ và chuẩn bị cho tương lai - họ không còn làm việc như một nghĩa vụ, mà như một hành trình sống.

Làm sao để doanh nghiệp kiến tạo văn hóa hạnh phúc từ bên trong?

Thấu hiểu, người ta tưởng là cần bảng khảo sát chi tiết, chỉ số minh bạch, dữ liệu phân tích theo quý. Nhưng không!

Thấu hiểu thật sự không hiện trên dashboard. Nó không hét lên bằng con số. Nó thì thầm trong ánh mắt của người nhân viên vào cuối giờ chiều - khi họ chọn ở lại thêm mười phút vì tin rằng việc mình làm đang có ý nghĩa.

Bạn sẽ không tìm thấy nó trong biểu đồ hiệu suất, mà trong sự lặng im của người giỏi khi họ cảm thấy không còn được nghe. Thấu hiểu không cần lời nói. Nó chỉ cần một người đủ tỉnh để lắng nghe điều chưa bao giờ được thốt ra.

Bạn không đo được bằng công cụ HR. Không tóm được trong feedback ẩn danh. Bởi thấu hiểu bắt đầu không từ câu hỏi, mà từ sự sẵn lòng để thấy điều mà người khác đang cố che giấu.

Và đôi khi, điều đó không nằm ở “họ không nói”, mà ở “chúng ta không muốn nghe”.

Một doanh nghiệp thật sự lấy con người làm trọng tâm không bắt đầu bằng câu hỏi: “Tôi cần gì ở nhân viên?” Mà bắt đầu bằng một câu hỏi khó hơn, sâu hơn, và nhiều doanh nghiệp vẫn đang né tránh:

“Liệu môi trường mà tôi tạo ra có đủ chân thực để người giỏi dám sống đúng với bản thân, hay họ đang giỏi… giả vờ?”

Và nếu câu trả lời khiến ta lúng túng, không dám nói to - thì có lẽ ta vừa tìm thấy điểm mù trong chính văn hóa mà mình đang dựng nên, thì đó là lúc ta bắt đầu thật sự lắng nghe.

Với hơn 22 năm kinh nghiệm tại các tập đoàn hàng đầu như Techcombank, Masan, Prudential, Coteccons…, Phạm Thị Bích Ngọc là chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực chuyển đổi văn hóa tổ chức, phát triển lãnh đạo và quản trị nguồn nhân lực. Cô từng đảm nhiệm vai trò Phó Tổng Giám đốc Coteccons, dẫn dắt chiến lược văn hóa “One Team” và triển khai các sáng kiến gìn giữ nhân tài, chương trình ESOP, hệ thống đào tạo chuẩn quốc tế.
Cô sở hữu bằng MBA từ Solvay Business School (Bỉ) và có nền tảng song hành giữa tư duy kinh doanh và tâm thế khai mở. Từng dẫn dắt chuyển hóa trải nghiệm khách hàng tại Techcombank, xây hệ thống nhân sự bài bản cho Masan và hoàn thiện bộ máy hơn 2.000 nhân sự MGM Grand Hồ Tràm trong thời gian kỷ lục. Cô chuyên giúp doanh nghiệp kiến tạo văn hóa mạnh, phát triển lãnh đạo và xây dựng nguồn lực vững chắc để tăng trưởng dài hạn.

Ba cấp độ hành động doanh nghiệp có thể bắt đầu

1. Thiết kế lại toàn bộ hành trình nhân sự như một hành trình phát triển bản thân:

Mỗi điểm chạm - từ ngày đầu vào công ty đến buổi đánh giá hiệu suất - không chỉ là quy trình, mà là cơ hội nuôi dưỡng sự trưởng thành. Người đi làm không chỉ cần “được hướng dẫn làm việc”, họ cần được “gọi tên tiềm năng” để biết rằng ở đây, họ đang được đầu tư như một con người trọn vẹn.

2. Chuyển hóa tư duy “làm thuê” thành “làm vì chính mình” - từ người thực thi sang người đồng kiến tạo:

Khi doanh nghiệp tạo môi trường cho người lao động nhìn thấy giá trị của bản thân trong hệ sinh thái tổ chức, họ sẽ không còn làm để “được trả lương”, mà làm vì họ thấy chính mình đang trưởng thành, đang phát triển trí tuệ, nhân cách, và tương lai tự chủ của chính họ.

3. Xây dựng văn hóa trao quyền thực chất, nơi nhân viên có tiếng nói, có quyền quyết định và được tin tưởng:

Trao quyền không phải là giao việc rồi kiểm soát, mà là tin rằng người trong tổ chức có thể cùng mình định hình hướng đi. Khi được nhìn nhận như một người cộng sự - không phải công cụ - nhân viên sẽ dấn thân bằng cả trái tim và trí óc.

Giữa làn sóng “quiet quitting” - lặng lẽ bỏ cuộc, CEO của Công ty tư vấn công nghệ TechSense Solutions (Mỹ) đã làm điều khác biệt: bỏ KPI ngắn hạn, tổ chức “lắng nghe không phán xét” mỗi tuần, thực hành thiền sáng thứ Hai. Sáu tháng sau, chỉ số eNPS (mức độ nhân viên sẵn lòng giới thiệu công ty với người quen) tăng từ 12 lên 48. Một ý tưởng cũ bị gác lại được hồi sinh và thu hút đầu tư từ đối tác Nhật.

Khi nhân viên được thấy, được hiểu, được tin - họ bắt đầu làm điều mà trước đó chính họ không nghĩ là có thể.

Điều gì sẽ xảy ra khi doanh nghiệp thật sự thấu hiểu và đầu tư cho hạnh phúc đội ngũ?

Dữ liệu không chỉ gật đầu - nó gõ cửa, dựng bạn dậy và chỉ thẳng vào hướng cần đi. Không còn là những con số vô tri nằm yên trên báo cáo, mà là bản đồ sống động chỉ rõ rằng: nếu bạn còn xem hạnh phúc nhân viên là thứ xa xỉ, bạn đang bỏ lỡ tài sản quan trọng nhất để phát triển lâu dài.

McKinsey: Doanh nghiệp có môi trường tích cực không chỉ sống sót qua khủng hoảng - mà phục hồi nhanh hơn tới 40%. Một khoảng cách không phải đến từ ngân sách, mà đến từ văn hóa.

Oxford: Nhân viên hạnh phúc làm việc hiệu quả hơn 13%. Nghĩa là với cùng một nguồn lực, bạn có thể tạo ra nhiều hơn - chỉ bằng cách để con người được sống thật.

Unilever: Khi đầu tư vào sức khỏe tinh thần, burnout giảm 33%, mức độ gắn kết tăng 21% chỉ sau 9 tháng. Không cần chờ đến 5 năm - hiệu quả đến ngay khi doanh nghiệp thật lòng.

Đây không còn là giả thuyết. Đây là tiếng nói rõ ràng từ dữ liệu - từ những tổ chức đã dám chọn con đường nhân văn mà không đánh mất hiệu quả. Hạnh phúc nơi làm việc không phải là phần thưởng thêm, mà là nền tảng cho mọi thành tựu bền vững. Nó cần được đặt ngang hàng - thậm chí đi trước - doanh thu, thị phần, và chiến lược tăng trưởng.

Nhưng có một thứ dữ liệu không nằm trong biểu đồ: đó là ánh sáng trong mắt người nhân viên khi họ cảm thấy được sống, được phát triển, được là chính mình trong tổ chức. Khi ánh sáng đó xuất hiện, mọi chỉ số đều tự khắc chuyển mình.

Khi nhân viên không còn hỏi “Công ty sẽ thưởng gì cho tôi tháng này?”, mà bắt đầu tự vấn “Tôi đã thay đổi ra sao sau từng dự án?”, thì đó là dấu hiệu của một sự chuyển mình sâu sắc. Khi họ không còn chỉ mong được đối xử tử tế, mà chủ động sống tử tế với tổ chức - thì công việc không còn là giao dịch, mà trở thành mảnh đất để gieo trồng sự trưởng thành.

Và tổ chức - khi ấy - không còn là nơi người ta đi làm để được trả công, mà là không gian sống động nơi mỗi người thấy mình đang lớn lên, đang lan tỏa giá trị, và đang thuộc về điều gì đó rộng lớn hơn chính họ.

Muốn đi xa thật sự - hãy bắt đầu từ hạnh phúc của người ở lại

Một doanh nghiệp hạnh phúc không cần đội ngũ truyền lửa - vì từng con người đã tự cháy sáng từ bên trong. Không cần chiến lược giữ chân rườm rà - vì ai cũng muốn giữ lại nơi đã giúp họ lớn lên từng ngày, bằng sự chân thành và tin tưởng.

Đó không phải là giấc mơ màu hồng. Đó là lựa chọn của những doanh nghiệp thông minh - những tổ chức hiểu rằng, nếu muốn phát triển dài lâu, thì trước tiên phải trở thành nơi đáng sống.

Một nơi hạnh phúc không chỉ giúp con người nở hoa - mà còn giúp doanh nghiệp trổ quả. Không chỉ là điểm đến, mà là bệ phóng. Không chỉ bền vững - mà còn bứt phá.

Vì sau tất cả, hạnh phúc không chỉ là cảm xúc - mà là tài sản. Một tài sản vô hình nhưng chắc chắn mang lại thịnh vượng hữu hình cho doanh nghiệp - mỗi ngày, mỗi quý, và mỗi chặng đường dài phía trước.

(*) Chuyên gia Phát triển Lãnh đạo