Tách bạch chức năng quản lý doanh nghiệp nhà nước

Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa đề xuất Chính phủ hai mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước (DNNN) nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của khối doanh nghiệp này, đồng thời giúp tách bạch chức năng quản lý DNNN.

Đọc E-paper

Theo đó, sẽ thành lập Ủy ban Quản lý, Giám sát DNNN thuộc Chính phủ. Phương án 2 sẽ lập bộ quản lý ngành thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước thuộc các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước cũng như ở các DNNN công ích và những công ty đang do UBND cấp tỉnh, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đại diện chủ sở hữu.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, hiện đang nghiêng về phương án 1 vì giúp khắc phục được hạn chế, tách bạch chức năng đại diện chủ sở hữu với chức năng quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính nhà nước. Đặc biệt, mô hình sẽ kiểm soát tốt hơn và dễ xác định, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu, đồng thời tạo lập sân chơi bình đẳng giữa DNNN và các thành phần kinh tế khác.

Việc lập Ủy ban quản lý DNNN sẽ giúp tránh được tình trạng các bộ "vừa đá bóng vừa thổi còi", tránh được việc ưu ái doanh nghiệp ruột. Nhưng, với số lượng DNNN lớn như hiện nay, lập một ủy ban là chưa đủ, cả về vai trò cũng như quyền lực, năng lực quản lý. Để có đủ thẩm quyền và năng lực, cần lập hẳn một bộ quản lý DNNN.

Cùng đó, cần xác định lại vai trò của DNNN trong nền kinh tế. Nếu vẫn giữ quan điểm DNNN là chủ lực của nền kinh tế, một ủy ban không giải quyết được. Việc giao cho các ủy ban, cơ quan như SCIC cũng là không đủ.

Thực tế, có nhiều đề xuất mô hình quản lý được đưa ra, nhưng điểm quan trọng nhất là với số DNNN lên tới hơn 1.000 đơn vị như hiện nay, không thể có một cơ quan nào có thể quản lý hết. Vì vậy, cần tính tới các giải pháp đồng bộ để giải quyết các vấn đề ở DNNN thay vì lập ra đơn vị này, đơn vị kia.

Theo các chuyên gia, việc đề xuất lập ủy ban riêng để quản lý DNNN là việc cần thiết trong việc tách bạch chức năng của các bộ, ngành hiện nay.

Mới đây, lãnh đạo TP.Hà Nội và TP.HCM đã đề xuất Quốc hội, Chính phủ cho thành lập Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước trực thuộc UBND hai thành phố này. Lý do được đưa ra là đơn vị này sẽ giúp thành phố đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu các DNNN trên địa bàn.

Một chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, việc tách chức năng quản lý nhà nước và quản lý doanh nghiệp là bài toán khó với các bộ, ngành. Việc "ôm" DNNN trong các bộ ngành như hiện nay có nhiều bất ổn.

Các bộ, mỗi lần cải cách, đều chỉ muốn phình ra. Rút toàn bộ các doanh nghiệp khỏi các bộ không phải là việc dễ dàng. Khi đó, họ chỉ phải làm nhiệm vụ hoạch định chính sách.

Suy cho cùng, đây chính là vấn đề lợi ích. Cũng có thể giao cho SCIC nhưng khó là các chủ tịch tập đoàn nhà nước có uy lực lớn hơn nhiều so với Tổng giám đốc SCIC. Như vậy, nếu đưa các tập đoàn, tổng công ty ở các bộ về SCIC thì cũng không dễ điều hành họ.